Fluor - minerał potrzebny zębom

Jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowej mineralizacji szkliwa chroniącego zębinę i miazgę, zarówno niebezpieczny jest nadmiar jak i niedobór.

Fluor i jego wpływ na zęby

Zęby są bardzo ważną częścią jamy ustnej. Przede wszystkim pozwalają gryźć, odgryzać i przeżuwać pożywienie. Zadbane zęby pozwalają na swobodny uśmiech, rozmowę i zdecydowanie mogą być ozdobą twarzy. Prawidłowe dbanie o nie polega nie tylko na zachowywaniu odpowiedniej higieny jamy ustnej, ale także na troszczeniu się o właściwą dawkę fluoru w diecie – ma on duże znaczenie dla wytrzymałości zębów.

Budowa zęba

Ząb składa się z dwóch podstawowych elementów: korony oraz korzenia. Koroną nazywamy całą wystającą ponad dziąsło część, a korzeniem – część poniżej w kości, a miejsce ich połączenia to szyjka zębowa. Zbudowany jest tkanek: szkliwa, zębiny i miazgi budującej koronę, oraz cementu korzeniowego, zębiny i miazgi budującej korzeń. Szkliwo jest najbardziej zewnętrzną warstwą, a zarazem najtwardszą tkanką w organizmie. Składa się w większości z substancji nieorganicznych, powstałych w procesie mineralizacji zachodzącej w dzieciństwie. Proces ten zachodzi przez całe życie, ale może dochodzić i do demineralizacji, np. w przebiegu próchnicy. Szkliwo ma niezwykle ważną rolę do odegrania, ponieważ dzięki niemu możemy jeść twarde pokarmy, a przede wszystkim chroni ono wewnętrzne warstwy zęba, niezwykle wrażliwe na uszkodzenia. Szkliwo nie jest unerwione ani ukrwione, dlatego nie odczuwamy bólu, gdy próchnica jest ograniczona tylko do szkliwa. Zębina natomiast jest unerwiona, dlatego jeżeli próchnica znajduje się w tej warstwie, to odczuwamy ból. Ta tkanka jest delikatniejsza od szkliwa, dzięki czemu łatwiej ją zetrzeć, jeżeli nie jest zabezpieczona. Pod nią znajduje się miazga, czyli jama wypełniona komórkami, naczyniami krwionośnymi oraz nerwami. Jeżeli miazga jest zajęta przez stan zapalny, odczuwamy silny ból, którego można się pozbyć tylko dzięki interwencji stomatologa.

Zastosowanie fluoru

Wiadomo, że jony fluoru mają korzystne działanie przeciwpróchnicze. Badania (Robinson C., Connell S., Kirkham J., Brookes S.J., Shore R.C., Smith) dowodzą, że fluor wbudowuje się do hydroksyapatytu, czyli związku nieorganicznego budującego szkliwo, dzięki czemu zapobiega demineralizacji. U dzieci około 80% pobranego fluoru spożytkowują rosnące zęby i kości, a u osób młodych i w wieku średnim aż 50% – przebudowujące się kości. Fluorki ograniczają metabolizm i wzrost bakterii, dzięki czemu hamują powstawanie próchnicy. Bardzo ważne jest utrzymanie odpowiedniego poziomu fluoru, ponieważ jego niedobór osłabia zęby. Naturalnym źródłem tego pierwiastka w diecie jest głównie woda, ale również: herbata, produkty zbożowe, warzywa liściaste, orzechy, ryby i ziemniaki.

Można kupić różne pasty do zębów czy płukanki wzbogacone w jony fluorkowe. Należy jednak pamiętać, że nadmiar fluoru może być równie niebezpieczny co jego niedobór. Nadmiar może wywołać fluorozę, czyli nieprawidłowe tworzenie się szkliwa. Może ona się objawiać brunatną lub mętnobiałą barwą szkliwa albo jego łamliwością i pogorszeniem innych cech mechanicznych. Optymalna ilość fluoru w wodzie pitnej to 1 mg/l. Stosowanie fluoru miejscowo również powinno być monitorowane przez stomatologa, ponieważ nadmierne używanie tego zabiegu może prowadzić do zatrucia fluorem (aby do tego doszło, musiałoby wystąpić bardzo duże nadużycie preparatów dostępnych na rynku).

Podsumowanie

Zdrowie zębów jest bardzo ważne dla naszego prawidłowego funkcjonowania. Są one zbudowane z kilku warstw: szkliwa, zębiny i miazgi. Szkliwo jest najbardziej zewnętrzną warstwą, o dużej wytrzymałości mechanicznej, dzięki czemu chroni wewnętrzne warstwy zęba przed uszkodzeniem i przed dostępem bakterii. Z tych powodów ważne jest dbanie o szkliwo, a można to uczynić, stosując fluor. Pierwiastek ten łączy się ze związkiem budującym szkliwo i zapobiega demineralizacji i ścieraniu się szkliwa. Trzeba jednak pamiętać, żeby nie przyjmować zbyt dużo fluoru, ponieważ jego nadmiar może prowadzić do fluorozy – zaburzeń w tworzeniu się szkliwa.

Bibliografia

Błaszczyk I., Ratajczak-Kubiak E., Birkner E., Korzystne i szkodliwe działanie fluoru, Farmacja Polska 2009, nr 9, s. 623–626

Tomaszewska I.M., Fluor, Medycyna Praktyczna dla Pacjenta 17.08.2016, online: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/higiena-i-zabiegi-estetyczne/129118,fluor [dostęp 15.11.2019]

Tomaszewska I.M., Budowa zęba i przyzębia, Medycyna Praktyczna dla Pacjenta 24.02.2016, online: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-zebow/107907,budowa-zebow-i-przyzebia [dostęp 15.11.2019]