Gruźlica - niebezpieczna choroba zakaźna

Rocznie w Polsce odnotowuje się 8000 przypadków zachorowań na gruźlicę co pomimo profilaktyki w postaci szczepień nadal jest niepokojące.

Gruźlica

Jest to choroba zakaźna, wywoływana przez bakterie z grupy Mycobacterium tuberculosis complex, atakująca najczęściej płuca. W przeszłości w Polsce była to bardzo powszechna choroba, dzisiaj dzięki obowiązkowym szczepieniom oraz staraniom lekarzy zachorowalność na gruźlicę spadła do ok. 8000 przypadków rocznie, co jednak i tak jest zdecydowanie częstsze niż w Europie Zachodniej. Nieleczona gruźlica może prowadzić do ciężkich powikłań, a nawet śmierci.

Historia

Współczesne metody biologii molekularnej umożliwiły znalezienie materiału genetycznego prątków wywołujących gruźlicę w starożytnych szczątkach ludzkich. Pozwala to sądzić, że gruźlica towarzyszy ludzkiemu gatunkowi od tysięcy lat. Potwierdzają to także opisy zaawansowanej postaci gruźlicy w pismach wielkich lekarzy starożytnych, takich jak Hipokrates czy Galen. W XVIII i XIX wieku gruźlica była jedną z najczęstszych przyczyn zgonów i dopiero w XIX wieku stopniowo ludzie zaczęli łączyć różne odmiany gruźlicy w jedną chorobę. Przełomem okazało się odkrycie w 1882 roku bakterii wywołującej gruźlicę – prątka gruźlicy i opracowanie jej barwienia rok później. Dzięki tym osiągnięciom cały świat naukowy dowiedział się o chorobie i zintensyfikował badania nad leczeniem, jednak skuteczne leki pojawiły się dopiero po II wojnie światowej. W Polsce okres ten obfitował w nowe przypadki gruźlicy, ponieważ społeczeństwo wyniszczone wojną miało niższą odporność, dlatego prawdopodobieństwo zarażenia było wyższe. Dopiero w 1955 roku wprowadzono do Polski obowiązkowe jednorazowe szczepienie na gruźlicę dla noworodków. Dzięki temu oraz coraz skuteczniejszej farmakoterapii udało się znacznie ograniczyć rozwój gruźlicy w Polsce jednak nadal nie została ona całkowicie opanowana.

Objawy

Gruźlica może zajmować różne narządy, może występować różne nasilenie, dlatego objawy mogą się bardzo różnić w zależności od postaci. Najczęstszą postacią jest gruźlica płucna, w której występuje przewlekły kaszel (powyżej 8 tygodni), początkowo suchy, ale z czasem pojawia się wydzielina, krwioplucie, duszność oraz wysoka gorączka. Postacie pozapłucne mają najczęściej niecharakterystyczne objawy, mogą być to zarówno powiększone i niebolesne węzły chłonne, jak i bóle stawów, zaburzenia świadomości, zawroty głowy czy zmiany skórne.

Diagnostyka i leczenie

Podejrzenie gruźlicy lekarz wystawia na podstawie objawów, a potwierdza je dzięki badaniom bakteriologicznym, próbie tuberkulinowej lub zdjęciu RTG klatki piersiowej. Każdy przypadek potwierdzonej gruźlicy lekarz musi zgłosić do stacji sanitarno-epidemiologicznej. Jej leczenie jest trudne i długotrwałe. Ponieważ prątki gruźlicy mogą przechodzić w stan uśpienia. Terapia trwa wiele tygodni i jej przerwanie grozi przetrwaniem opornego na antybiotyki szczepu oraz reaktywacją choroby. Z tego powodu leczenie zazwyczaj składa się z dwóch faz: intensywnej oraz kontynuacji. Faza intensywna obejmuje kilka różnych antybiotyków przeciwprątkowych i służy szybkiemu zabiciu jak największej ilości bakterii, aby zapobiec oporności na lek. Faza kontynuacji obejmuje mniejszą liczbę leków i trwa dłużej – ma ona na celu eliminację pozostałej ilości bakterii, które przetrwały dzięki zwolnieniu metabolizmu i zahamowaniu podziałów.

Uwaga! Z powodu oporności prątków na leki nie należy przerywać leczenia bez konsultacji z lekarzem! Może to prowadzić do ryzyka dla zdrowia pacjenta, ale również osób, które mają z nim kontakt.

Podsumowanie

Gruźlica jest groźną chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie z grupy Mycobactrerium tuberculosis complex. Dzięki latom badań naukowych mamy szczepienia oraz odpowiednie leki działające zabójczo na prątki gruźlicy. Objawy gruźlicy płucnej to najczęściej przewlekły kaszel początkowo suchy i mało uciążliwy, który z czasem ma coraz większe nasilenie i pojawia się plwocina. Inne objawy to: krwioplucie, duszność i wysoka gorączka. Pozostałe, rzadsze postacie gruźlicy mają bardzo nieswoiste objawy. Rozpoznanie lekarz stwierdza na podstawie objawów oraz dodatkowych badań, głównie posiewu bakteriologicznego. Leczenie jest długotrwałe i polega na podawaniu odpowiednich antybiotyków skierowanym przeciwko prątkom.

Bibliografia

Mejza F., Gruźlica, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów 9.06.2017, online: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/68756,gruzlica  [dostęp 17.02.2020]

Lange J., Gruźlica dziecięca, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów 10.11.2016, online: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladoddechowy/138965,gruzlica-dziecieca  [dostęp 17.02.2020]

Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2017/2018, wyd. 9, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 497–505