Prawoślaz lekarski - na kaszel i nie tylko

Substancje zawarte w roślinie wykazują właściwości powlekające, osłonowe i zmiękczające dzięki temu są pomocne przy infekcjach dróg oddechowych.

Dobroczynna moc śluzu

Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis) jest rośliną wieloletnią należącą do rodziny ślazowatych (Malvaceae). Ze względu na dużą zawartość substancji śluzowych wykazuje właściwości powlekające, osłonowe i zmiękczające. W tradycyjnej medycynie prawoślaz stosowany jest od starożytności jako środek wspomagający leczenie infekcji układu oddechowego i łagodzący dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Cechy charakterystyczne

Prawoślaz lekarski występuje pospolicie w rejonie śródziemnomorskim. W Polsce w stanie dzikim spotkać można go głównie na nizinach. Prawoślaz jest popularną rośliną uprawną. Osiąga wysokość 1,5 m. Ma charakterystyczne, duże (5 cm) białoróżowe kwiaty i skrętoległe liście o różnorodnym kształcie. Kwitnie w okresie od lipca do sierpnia.

Surowce lecznicze

Głównym surowcem leczniczym rośliny jest korzeń, zbierany wiosną w drugim lub trzecim roku uprawy. W celach leczniczych stosuje się także liście prawoślazu, pozyskiwane w czasie kwitnienia.

Najważniejszymi substancjami aktywnymi rośliny (znajdującymi się zarówno w korzeniu, jak i w liściach) są związki śluzowe (m.in. kwas galakturonowy, galaktoza, glukoza, ramnoza, arabinoza). Ich zawartość wynosi do 10%. Korzeń zawiera również: pektyny, skrobię, asparaginę, betainę. W liściach prawoślazu znajdują się: flawonoidy (tilirozyd), fenolokwasy, kumaryny (skopoletyna) i związki mineralne.

Prawoślaz lekarski działa osłaniająco i powlekająco na błony śluzowe. Znajdujące się w nim śluzy mają zdolność do pochłaniania wody i pęcznienia. Nie ulegają wchłanianiu z przewodu pokarmowego, dlatego działają jedynie miejscowo.

Na kaszel

Wyciągi z korzenia prawoślazu stosowane są jako środki przeciwkaszlowe i wspomagające leczenie infekcji układu oddechowego. Znajdujące się w roślinie śluzy powlekają błony śluzowe gardła i krtani, zmiękczają zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę, łagodzą podrażniania, zmniejszają uczucie suchości gardła i redukują ból. Oddziałują również na receptory kaszlowe – blokują ich działanie, hamując odruch kaszlu. Syrop z prawoślazu może złagodzić dolegliwości towarzyszące przeziębieniu czy astmie.

W walce z zaparciami

Prawoślaz wpływa pozytywnie na pracę przewodu pokarmowego. Zawarte w nim substancje śluzowe łagodzą uszkodzenia przełyku i żołądka oraz pobudzają ruchy perystaltyczne jelit. Prawoślaz wspomaga leczenie stanów zapalnych przewodu pokarmowego, łagodzi objawy refluksu żołądkowo-przełykowego, redukuje zaparcia.

Na problemy ze skórą

Prawoślaz stosowany zewnętrznie ogranicza problemy ze skórą. Wyciągi z korzenia poprawiają witalność komórek nabłonkowych i pobudzają ich proliferację. Zmniejszają uwalnianie endoteliny-1 z keratynocytów i ograniczają jej oddziaływanie na proliferację i różnicowanie melanocytów, dzięki czemu rozjaśniają przebarwienia. Prawoślaz działa też przeciwzapalnie i antyseptycznie – można wykorzystać go do leczenia trudno gojących się ran, czyraków, wrzodów, stanów zapalnych skóry.

Inne właściwości

Prawoślaz lekarski działa przeciwdrobnoustrojowo. Hamuje wzrost bakterii i grzybów, m.in. Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Proteus vulgaris, Candida albicans. Roślina ma ponadto właściwości: immunostymulujące, antyoksydacyjne, neuroprotekcyjne i hipoglikemizujące.

Przeciwwskazania

Preparaty na bazie prawoślazu uważane są bezpieczne i dobrze tolerowane. Mogą być stosowane nawet przez dzieci i osoby starsze. Nie zaleca się jednak ich używania przez kobiety ciężarne i karmiące piersią. Przyjmowanie preparatów z prawoślazu może zmniejszyć przyswajanie innych środków farmakologicznych.

Bibliografia

Błecha K., Fitoterapia i suplementacja diety w chorobach górnego odcinka przewodu pokarmowego, Postępy Fitoterapii 2019, nr 20 (2), s. 118-125.

Orlicz I., Prawoślaz: właściwości i zastosowanie, Poradnikzdrowie.pl, 29.08.2017, online:https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/apteczka/prawoslaz-wlasciwosci-i-zastosowanie-aa-XSKe-rXt5-btz6.html [dostęp: 22.09.2020].

Andruszczak S., Prawoślaz lekarski – cenna roślina śluzowa, Panacea 2010, nr 2 (31), s. 5-7.

Krajewska J., Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis) tradycyjne zastosowanie i nowe perspektywy, Lek w Polsce 2014, t. 24, nr 10 (281), s. 21-25.

Skarżyński A., Zioła czynią cuda, Warszawa 1994, s. 173-175.