Zdrowie mikroflory jelitowej

Przyjmowanie probiotyków podczas antybiotykoterapii jest niezbędne dla utrzymania prawidłowego poziomu dobrych bakterii w jelitach.

Antybiotykoterapia ­– jak wspomagać mikroflorę jelitową?

Antybiotyki to substancje wytarzane przez mikroorganizmy, które w niewielkim stężeniu hamują rozwój chorobotwórczych drobnoustrojów. Są stosowane do zwalczania infekcji bakteryjnych. Antybiotykoterapia, oprócz działania leczniczego, wykazuje również skutki uboczne. Jednym z nich jest zachwianie równowagi mikroflory jelitowej, powodujące m.in.: biegunki, bóle brzucha, wzdęcia. Aby zniwelować wpływ antybiotyków na dobroczynne drobnoustroje zasiedlające przewód pokarmowy, warto stosować probiotyki, prebiotyki lub synbiotyki.

Wpływ antybiotyków na mikroflorę jelitową

Podczas antybiotykoterapii dochodzi do zmian ilościowych i jakościowych w obrębie mikroflory przewodu pokarmowego (wyniszczenia rodzimej mikroflory i wzmożonego rozwoju bakterii chorobotwórczych, m.in. Clostridium perfringers, Klebsiella oxytoca, Clostridium difficile). U niemowląt i osób w podeszłym wieku antybiotyki ograniczają ogólną populację bakterii zasiedlających przewód pokarmowy. Dodatkowym problemem związanym ze stosowaniem antybiotyków jest kolonizacja organizmu przez grzyby, zwłaszcza z rodzaju Candida sp.

Oddziaływanie antybiotyków na mikroflorę jelitową jest uzależnione od ich spektrum działania oraz od końcowego stężenia w jelicie. Biegunki związane z antybiotykoterapią najczęściej występują u osób przyjmujących preparaty o szerokim spektrum działania (np. aminopenicyliny). Preparaty dobrze wchłaniane w górnej części przewodu pokarmowego mają mniejszy wpływ na drobnoustroje jelitowe niż słabo wchłaniane.

Probiotyki w czasie antybiotykoterapii

Probiotyki to żywe drobnoustroje, które podawane w odpowiedniej ilości wykazują pozytywny wpływ na organizm. Są one odporne na działanie soków trawiennych i mają zdolność do kolonizacji jelit. Do probiotyków należą m.in.: bakterie z rodzajów Lactobacillus, Bifidobacterium, Streptococus, Lactococcus, Enterococcus oraz drożdżaki Saccharomyces boulardi, Aspergillus niger. Źródłem dobroczynnych bakterii probiotycznych mogą być produkty mleczne poddane fermentacji, m.in. jogurty, maślanki, kefiry.

Probiotyki współzawodniczą z bakteriami patogennymi o substancje odżywcze. Pozwalają przywrócić równowagę mikroflory jelitowej i ograniczyć rozwój chorobotwórczych mikroorganizmów. Działają ochronnie na jelita, wspomagają wydzielanie śluzu i utrzymują prawidłowe pH przewodu pokarmowego. Ograniczają występowanie biegunek poantybiotykowych i skracają czas ich trwania. Wpływają też na układ odpornościowy: stymulują produkcję przeciwciał, zwiększają aktywność makrofagów i limfocytów.

Oprócz probiotyków w trakcie antybiotykoterapii można stosować również prebiotyki lub synbiotyki.

Prebiotyki to substancje stymulujące wzrost lub aktywność pożądanej flory jelitowej. Zalicza się do nich: oligosacharydy (m.in. fruktooligosacharydy, mannooligosacharydy, ksylooligosacharydy, galaktooligosacharydy) oraz polisacharydy (inulinę, skrobię, celulozę). Źródłem prebiotyków jest m.in. korzeń z cykorii. Pozytywne efekty przynosi stosowanie prebiotyków w dawce 4-8 g /dzień.

Synbiotyki to preparaty złożone z prebiotyków oraz probiotyków działających synergicznie. Takie połączenie zwiększa tolerancję szczepów probiotycznych na niekorzystny wpływ środowiska przewodu pokarmowego.

Jak stosować probiotyki?

Efektywność dziania probiotyków zależy od przeżywalności bakterii w przewodzie pokarmowym. Z tego względu ważne jest zachowanie odpowiedniego odstępu czasowego między spożywaniem posiłków a przyjmowaniem probiotyków. Probiotyki najlepiej stosować w trakcie posiłku (zawierającego tłuszcze) lub 30 minut przed jego spożyciem.

Probiotyki można przyjmować przed, po lub razem z antybiotykiem. Najczęściej zaleca się ich stosowanie 2 godziny przed lub po antybiotyku.

Dla skuteczności probiotykoterapii istotna jest odpowiednia dzienna dawka probiotyku – 5 mld CFU. Probiotyki należy stosować przez cały okres antybiotykoterapii do nawet kilku miesięcy po jej zakończeniu.

Bibliografia

Szajewska H., Praktyczne zastosowanie probiotyków, Gastroenterologia Kliniczna 2014, t. 6, nr 1, s. 16–23.

Kołodziejczyk P., Miltyk W., Probiotyki w antybiotykoterapii, Gazeta Farmaceutyczna 2016, nr 2, s. 24-26.

Krakowiak O., Nowak R., Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka – znaczenie, rozwój, modyfikacje, Postępy Fitoterapii 2015, nr 3, s. 193-200.

Mojka K., Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje, Problemy Higieny i Epidemiologii 2014, nr 95 (3), s. 541-549.

Ruszkowski J., Szewczyk A., Witkowski JM., Przegląd doustnych prebiotyków, probiotyków,

synbiotyków i postbiotyków dostępnych na polskim rynku aptecznym, Farmacja Polska 2018, nr 74 (2), s. 114-122.