Żywienie przy schorzeniach tarczycy

Prawidłowa dieta dostosowana do potrzeb osób zmagających się z problemami z tarczycą jest równie istotna jak przyjmowanie leków.

Dieta w chorobach tarczycy

Choroby tarczycy są poważnym problemem epidemiologicznym. Według Ponichtery i Borowiak, choroba ta dotyka 22% społeczeństwa. W leczeniu oprócz farmakoterapii istotną rolę odgrywa dieta.

Dieta w niedoczynności tarczycy

Działania dietetyczne w niedoczynności tarczycy mają na celu: zmniejszenie ryzyka chorób dietozależnych, ograniczenie stanu zapalnego, poprawienie efektywności farmakoterapii i zwiększenie komfortu pacjenta. Rekomenduje się podwyższenie udziału białka pełnowartościowego (pozyskanego z produktów pochodzenia zwierzęcego), wielonienasyconych kwasów tłuszczowych i węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym.

Aby zachować prawidłowe tempo przemiany materii, wskazane jest jedzenie 4–5 posiłków dziennie. U pacjentów z niedoczynnością tarczycy zapotrzebowanie energetyczne powinno być pokrywane przez: białka – 10–15%, węglowodany – 55–75% i tłuszcze – maksymalnie 30%. Osoby zmagające się z nadwagą lub otyłością mogą zastosować diety redukcyjne, które nie powinny być jednak zbyt restrykcyjne.

W niedoczynności tarczycy ważne jest regulowanie gospodarki węglowodanowej. Głównym źródłem węglowodanów powinny być produkty zbożowe z pełnego przemiału. Niezalecane jest przyjmowanie pokarmów obfitujących w cukry proste (np. słodycze). Warto zadbać o odpowiedni poziom błonnika (25–30 g/dobę), który zapobiega zaparciom i pomaga utrzymać właściwy poziom glukozy we krwi.

Niewskazane są diety niskotłuszczowe. Do jadłospisu należy włączyć produkty zawierające duże ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, np.: oleje roślinne – rzepakowy, lniany, słonecznikowy oraz orzechy i ryby. Szczególnie wartościowe są kwasy tłuszczowe omega-3, które działają przeciwzapalnie, pobudzają przekształcanie trójjodotyroniny w tyroksynę i zwiększają wrażliwość tkanek na działanie hormonów tarczycy. Warto jednocześnie wyeliminować z diety pokarmy bogate w nasycone kwasy tłuszczowe (tłuszcze zwierzęce).

W żywieniu osób cierpiących na niedoczynność tarczycy szczególną rolę odgrywają niektóre minerały i witaminy:

• jod – jest składnikiem hormonów tarczycy,
• żelazo – jest składnikiem peroksydazy jodującej, biorącej udział w syntezie hormonów tarczycy,
• selen – wchodzi w skład selenoprotein, warunkujących metabolizm hormonów tarczycy i chroniących gruczoł przed działaniem reaktywnych form tlenu,
• cynk – uczestniczy w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów, reguluje pracę układu immunologicznego, jest składnikiem białek receptorowych trójjodotyroniny,
• witamina D – działa immunomodulująco, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie tarczycy,
• witamina B₁₂ – zapobiega anemii, która często towarzyszy chorobom tarczycy,
• witaminy A, E, C – wykazują aktywność przeciwutleniającą, zmniejszają stan zapalny.

W diecie nie powinny się znajdować substancje goitrogenne (wolotwórcze). Związki te mogą wiązać się z jodem i zaburzać syntezę hormonów tarczycy. Najwięcej substancji wolotwórczych znajduje się w: soi, brokułach, brukselce, kalafiorze, kapuście, rzepie. W czasie terapii niewskazane jest przyjmowanie pokarmów zaburzających wchłanianie lewotyroksyny, np. soku grejpfrutowego, kawy.

Diety eliminacyjne w chorobie Hashimoto

Żywienie w chorobie Hashimoto ma ograniczyć proces zapalny i zmniejszyć nasilenie reakcji wynikających z autoagresji. Ogólne standardy dietetyczne pokrywają się z tymi dotyczącymi niedoczynności tarczycy.

Jeśli chorobie towarzyszy celiakia lub nietolerancja laktozy, zalecane są diety eliminacyjne. Dieta bezglutenowa obniża aktywność układu immunologicznego i redukuje reakcje autoimmunologiczne. Dzięki wyeliminowaniu z diety laktozy można zmniejszyć poziom TSH i poprawić wchłanianie tyroksyny. Sprawdzają się ponadto diety niskowęglowodanowe, pozbawione substancji wolotwórczych. Z jadłospisu warto wykluczyć produkty wysoko przetworzone. Może okazać się uzasadniona suplementacja kwasów tłuszczowych omega-3, selenu, żelaza, cynku, witaminy D, antyoksydantów.

Dieta w nadczynności tarczycy

Nadczynność tarczycy powoduje nasilenie przemian katabolicznych, co często prowadzi do spadku masy ciała. Postępowanie dietetyczne ma zapobiegać wyniszczeniu organizmu. Głównym założeniem jest podwyższenie wartości energetycznej posiłków o 20–25% i zwiększenie podaży białka do 110–130 g/dobę. Wskazane jest włączenie do diety produktów bogatych w witaminy o właściwościach przeciwutleniających (A, C, E). Aby zmniejszyć ryzyko osteoporozy, należy podawać pokarmy zawierające duże ilości wapnia i witaminy D. Osoby zmagające się z nadczynnością tarczycy powinny zrezygnować z napojów energetyzujących, kawy, produktów wysoko przetworzonych. W razie przyspieszenia perystaltyki jelit rekomenduje się przejście na dietę lekkostrawną.

Bibliografia

Pastusiak K., Michałowska J., Bogdański P., Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, t. 8 nr 4, s. 155–160.

Zakrzewska E., Zegan M., Michota-Katulska E., Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2015, t. 48, nr 2, s. 117–127.

Ratajczak A.E., Moszak M., Grzymisławski M., Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne 2017, nr 7 (4), s. 305–311.

Tuchendler P., Zdrojewicz Z., Dieta w chorobach tarczycy, Medycyna Rodzinna 2017, nr 4, s. 299–303.

Stolinska H., Wolańska D., Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy, Żywienie Człowieka i Metabolizm 2012, t. 39, nr 3, s. 221–231.

Wolańska-Buzalska D., Zalecenia żywieniowe w nadczynności tarczycy, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej 12.04.2017, online: https://ncez.pl/choroba-a-dieta/choroby-tarczycy/zalecenia-zywieniowe-w-nadczynnosci-tarczycy [dostęp: 18.07.2019].

Ponichtera A., Borowiak E., Choroby tarczycy jako poważny problem medyczny w Polsce, Problemy Pielęgniarstwa 2008, nr 16 (1–2), s. 192–198.

Kujawska-Łuczak M., Pawlaczyk-Gabriel K., Choroby układu dokrewnego, w: Kliniczny zarys chorób wewnętrznych. Podręcznik dla studentów dietetyki, Cymerys M., Rutz-Danielczak A., Pupek-Musialik D. i in. (red.), Poznań 2013.