Dziurawiec – naturalny antydepresant

Charakterystyczne żółte kwiaty są od lat stosowane w leczeniu nerwic i napięć, kwitnie w czerwcu i z tego powodu nazywany jest zielem świętego Jana.

Popularna roślina lecznicza

Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.) jest byliną, należy do rodziny dziurawcowatych. W naturze występuje w Europie Środkowo-Wschodniej, Ameryce Północnej, Ameryce Południowej, Azji i północnej Afryce. W Polsce jest gatunkiem pospolitym, rosnącym na łąkach, polanach, zboczach, skrajach lasów. Ze względu na bogactwo substancji aktywnych już od wieków stosuje się go w medycynie ludowej, bo przypisuje mu się niemalże magiczne właściwości.

Ziele św. Jana

Roślina osiąga wysokość nawet 1 m, wyróżnia się silnie rozgałęzioną łodygą, owalnymi liśćmi i żółtymi kwiatami zebranymi w baldachogrona na szczytach pędów. Okres kwitnienia przypada na połowę czerwca, dlatego zyskała nazwę „ziela św. Jana”. Nazwa „dziurawiec” związana jest natomiast z występującymi na liściach prześwitującymi punkcikami, będącymi zbiornikami olejkowymi. Surowcem leczniczym są szczyty pędów, zbiera się je we wczesnym etapie kwitnienia. Suszy się je na powietrzu, w cieniu lub w suszarniach w temperaturze do 35°C. Z ziela można przygotować napary, nalewki, wywary, wyciągi.

Bogactwo substancji aktywnych

Charakterystycznymi substancjami aktywnymi dziurawca są naftodiantrony: hyperycyna, pseudohyperycyna, cyklopseudohyperycyna, protohyperycyna i protopseudohyperycyna. Drugą istotną grupę substancji stanowią pochodne floroglucynowe: hyperforyna, adhyperforyna, furohyperforyn. Dziurawiec zawiera ponadto: flawonoidy, protoantocyjanidyny, ksantony, kwasy fenolowe, garbniki katechinowe, olejek eteryczny, kwas γ-aminomasłowy.

Właściwości i zastosowanie

Dziurawiec jest rośliną o wielokierunkowym zastosowaniu medycznym. Za sprawą naftodiantronów (hyperycyny, pseudohyperycyny), flawonoidów, ksantonów i pochodnych floroglucyny wykazuje działanie przeciwdepresyjne. Substancje te hamują aktywność enzymów monoaminooksydazy (MAO) i katecholo-O-metylotransferazy (COMT), odpowiedzialnych za rozkład amin biogennych. W konsekwencji nasilają zaburzone przekaźnictwo neuronalne. Są ponadto inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny, dopaminy, norepinefryny, noradrenaliny, GABA. Ziele dziurawca może pomóc złagodzić objawy PMS i nerwicy wegetatywnej. Warto stosować je w wyczerpaniu nerwowym lub zwiększonym napięciu.

Znajdująca się w dziurawcu hyperycyna jest jednym z najsilniejszych fotosyntetyzatorów. Pod wpływem światła i tlenu wytwarza aktywne rodniki tlenowe, które niszczą tkankę nowotworową. Dziurawiec stosowany jest w fotodynamicznej terapii przeciwnowotworowej.

Hyperycyna i pseudohyperycyna nadają dziurawcowi właściwości przeciwzapalne. Hamują aktywność lipooksygenazy zaangażowanej w rozwój reakcji zapalnej. Flawonoidy zawarte w zielu działają rozkurczowo na mięśnie gładkie. Stymulują wydalanie moczu i uszczelniają naczynia krwionośne. Garbniki znajdujące się w dziurawcu działają przeciwbiegunkowo i bakteriostatycznie. Dzięki hyperycynie i hyperforynie ziele ma właściwości przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. Dziurawiec jest zalecany osobom zmagającym się z: zapaleniem żołądka i jelit, kamicą żółciową, kamicą nerkową, chorobami wątroby, zastojami krążenia obwodowego krwi, zaburzeniami czynnościowymi przewodu pokarmowego, stanami skurczowymi żołądka i dróg żółciowych.

Olejek z dziurawca warto stosować zewnętrznie. Działa on ściągająco i przeciwzapalnie, wspomaga gojenie się ran i oparzeń, regeneruje skórę. Może być użyteczny w terapii łuszczycy i bielactwa.

Niebezpieczne interakcje

Z powodu możliwych interakcji nie należy łączyć dziurawca z innymi lekami. Stosowany łącznie z lekami przeciwdepresyjnymi może doprowadzić do wystąpienia zespołu serotoninowego. Dziurawiec zwiększa wrażliwość na światło słoneczne. Ze względu na ryzyko poparzeń podczas jego przyjmowania należy unikać ekspozycji na słońce.

Bibliografia

Skarżyński A., Zioła czynią cuda, Warszawa 1994, s. 86–91.

Cybula M., Wszelaki M., Wszelaki N., Dziurawiec, roślina nie(d)oceniona?, Postępy Fitoterapii 2005, nr 1/2, s. 50–52.

Turek S., Ziele dziurawca zwyczajnego – składniki czynne i potencjalne zastosowania lecznicze, Postępy Fitoterapii 2005, nr 3-4, s. 80–86.

Dobros N., Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym, Postępy Fitoterapii 2017, nr 3, s. 215–222

Piaskowska M., Dziurawiec zwyczajny, Panacea 2006, nr 4 (17), s. 5.