Cis - śmiertelnie trujący oraz leczniczy

Wszystkie części cisu oprócz osnówki są silnie trujące, jednak pozyskuje się z niego związki, które są niezastąpione w leczeniu nowotworów.

Wady i zalety 

Cis pospolity (Taxus baccata L.) jest zimozielonym iglastym drzewem lub krzewem z rodziny cisowatych. Z powodu toksycznych właściwości wierzenia ludowe przedstawiały go jako roślinę demoniczną i śmiercionośną. Pomimo szkodliwego działania znalazł zastosowanie w medycynie ludowej. Obecnie substancje wyizolowane z cisa są stosowane w terapii nowotworów.

Ozdoba parków i ogrodów

Cis pospolity w stanie naturalnym występuje przede wszystkim na terenie północnej Afryki, zachodniej Azji i środkowej oraz południowej Europy. W Polsce jest gatunkiem rzadkim, znaleźć go można m.in. w Sudetach, Karpatach i na nizinach zachodniej części kraju. Jest rośliną dwupienną, pozbawioną żywicy. Charakteryzuje się wiśniowoszarą lub ciemnobrunatną łuszczącą się korą i ciemnozieloną koroną. Kwitnie od kwietnia do maja, nasiona okryte są charakterystyczną czerwoną osnówką.

To roślina znana z długowieczności. Szacuje się, że najstarsze okazy mają ponad 1000 lat. W Polsce jest popularną rośliną ozdobną, uprawianą w parkach i ogrodach. Do rodzaju Taxus zalicza się kilka innych gatunków, m.in.: cis krótkolistny (Taxus brevifolia Nutt.), cis kanadyjski (Taxus canadensis Marsh.), cis japoński (Taxus cuspidata Sieb. et Zucc.), cis himalajski (Taxus wallichiana Zucc.).

Toksyczne właściwości

Wszystkie części cisa pospolitego, poza osnówką, mają właściwości toksyczne. Roślina wytwarza alkaloidy z grupy taksyn, które powodują: zaburzenia pracy serca, trudności w oddychaniu i zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Zatrucie cisem jest zagrożeniem życia.

Zastosowanie w fitoterapii

Cis zawiera efedrynę stosowaną w leczeniu chorób układu krążenia i oddechowego. Substancja ta podwyższa ciśnienie, przyspiesza pracę serca, rozszerza oskrzela. Odwar z igieł cisa był tradycyjnie stosowany w terapii niedociśnienia tętniczego. W medycynie ludowej rośliny używano również jako środka rozkurczowego, przeciwreumatycznego i przeciwastmatycznego.

Cis w terapii nowotworów

Obecnie cis budzi zainteresowanie z powodu jego właściwości przeciwnowotworowych. Substancje zawarte w roślinie zaburzają podział komórek nowotworowych i wspomagają proces ich obumierania (apoptozy). Znajdujący się w korze paklitaksel stosuje się w terapii nowotworów sutka i jajnika. Z igieł cisa pospolitego wyizolowano także docetaksel, który stosuje się w leczeniu nowotworów pęcherza moczowego, płuc, skóry i układu krwiotwórczego.

Bibliografia

Wieczorek M., Sobiak S., Meissner R. K., Rozwój badań nad wykorzystaniem substancji pochodzenia roślinnego w terapii nowotworów, Nowiny Lekarskie 2006, nr 4 (75), s. 407–413.

Głowniak K., Skalicka-Woźniak K., Widelski J., Wyciśnięte z cisa…, Panacea 2013, nr 2 (43), s. 26–27.

Rokicki P., Cis – od łuku do chemioterapii, Doz.pl, online: https://www.doz.pl/czytelnia/a1668-Cis_-_od_luku_do_chemioterapii [dostęp: 13.05.2019].