Rak prostaty – powolny rozwój i trudna diagnoza

Rak prostaty jest jednym z trzech najczęściej występujących nowotworów. Rozwija się powoli i jest trudny do zdiagnozowania.

Nowotwór prostaty – powolny rozwój i trudna diagnoza

Prostata, inaczej stercz lub gruczoł krokowy jest częścią męskiego układu płciowego. Jest zbudowana z: dwóch płatów połączonych więziną, niekiedy i płata środkowego; mięśni gładkich kurczących się podczas ejakulacji. Zlokalizowany jest pod pęcherzem moczowym, przylega do odbytu, a część cewki moczowej przebiega przez jego miąższ. Prostata wydziela ciecz, w której znajdują się plemniki – męskie komórki rozrodcze. Kształt gruczołu krokowego przypomina kasztan.

Trudności w oddawaniu moczu a choroby prostaty

Przechodzenie cewki moczowej przez stercze sprawia, że wszelkie dolegliwości gruczołu rzutują w pierwszej kolejności na oddawanie moczu. Może to być częste oddawanie moczu lub niemożność jego wydalenia pomimo uczucia parcia na pęcherz, lub nietrzymanie moczu, czyli niekontrolowane jego oddawanie. Znane są trzy główne choroby gruczołu krokowego: ostre lub przewlekłe zapalenie, rozrost gruczołu lub nowotwór.

Początkowy brak objawów i długi rozwój choroby

Rak prostaty jest jednym z trzech najczęściej występujących nowotworów (obok raka jelita grubego i raka płuc). Rozwija się bardzo powoli. Może minąć nawet kilkanaście lat od momentu pojawienia się pierwszych komórek rakowych do czasu powstania niewielkiego guza, z tego powodu jest trudny do zdiagnozowania.

Tym bardziej warto zwracać szczególną uwagę na charakterystyczne symptomy:

1) trudność w oddawaniu moczu – bardzo częste oddawanie lub niemożność wydalenia moczu (skąpomocz lub słaby strumień) oraz uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza – to zazwyczaj pierwsze objawy rozwoju guza. Warto wiedzieć, że z takimi dolegliwościami należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, aby wykonać odpowiednie badania;

2) ból w okolicy krocza i pieczenie podczas wydalania moczu, inkontynencja, czyli nietrzymanie moczu, obecność krwi w moczu i spermie, krwawienie z odbytu i problemy ze wzwodem – to symptomy bardziej zaawansowanego stadium nowotworu;

3) powiększone węzły chłonne, bóle kostne i bardzo wysoka podatność na złamania kości, porażenie kończyn dolnych w wyniku ucisku na rdzeń kręgowy pojawiają się w bardzo zaawansowanym przebiegu choroby, gdy dochodzi do przerzutów.

Niełatwy do rozpoznania

Z uwagi na bardzo długi okres początkowy choroby (nawet kilkanaście lat), nowotwór gruczołu krokowego jest trudny do wykrycia we wczesnym stadium. Pierwszym badaniem, jakie wykonuje się u pacjentów zgłaszających dolegliwości bólowe lub trudności w oddawaniu moczu, jest ocena per rectum – badanie palcem przez odbytnicę. Jest to podstawowe badanie urologiczne, które jednak daje tylko 50% szansy na prawidłowe rozpoznanie. Jest to badanie rutynowe u wszystkich mężczyzn zgłaszających się do urologa. Z badań laboratoryjnych z kolei wykonuje się oznaczenie stężenia PSA w surowicy. PSA jest glikoproteiną, enzymem wytwarzanym tylko przez komórki gruczołu krokowego. Jej wysokie stężenie we krwi może wskazywać zarówno na zapalenie, rozrost jak i nowotwór prostaty. Nie jest to więc skuteczna metoda rozpoznawania nowotworu, jednak zazwyczaj jest wykonywana jako jedna z pierwszych. Następne w kolejności badanie to USG – ultrasonografia przezodbytnicza (TRUS), która ma pokazać stopień powiększenia prostaty. Ostatnia jest biopsja. Przeprowadza się ją w razie pozytywnych wyników poprzednich badań, wykazujących duże prawdopodobieństwo rozwinięcia się nowotworu gruczołu krokowego. Biopsja polega na pobraniu wycinka narządu do badania histopatologicznego. Oceną wycinka zajmują się specjaliści w laboratorium. Obserwacja materiału pod mikroskopem pozwala stwierdzić, czy pobrane komórki są zdrowe, czy nowotworowe. Jednak istnieje prawdopodobieństwo, że nawet biopsją nie wykryje się nowotworu. Wycinek może być pobrany z miejsca ze zdrowymi komórkami, a patologiczne mogą znajdować się w innej części gruczołu. Jeżeli pojawia się podejrzenie o rak stercza, można w dalszych testach histopatologicznych określić stadium jego rozwoju (wiek). Badanie tomografem z kolei daje informacje o wielkości guza i ewentualnych przerzutach. Podobnie identyfikacja markerów nowotworowych, obecnych w krwi osoby cierpiącej na nowotwór pozwala postawić trafną diagnozę w kwestii raka stercza i przerzutów do innych organów – bada się rodzaj i stężenie znaczników nowotworowych. Inną metodą diagnostyczną jest scyntygrafia – do organizmu wprowadza się środki chemiczne znakowane radioizotopami, które emitują promieniowanie jonizujące. Promieniowanie to przenika z organizmu pacjenta na zewnątrz , gdzie rejestruje się je, generując następnie obraz komputerowy. Scyntygrafia służy do oceny położenia, wielkości, kształtu i struktury nowotworu.

Sposoby leczenia zależne od etapu choroby

W początkowym stadium nowotworu zwykle przeprowadza się operację wycięcia gruczołu krokowego. Gdy rak prostaty jest bardziej zaawansowany zaleca się radioterapię – leczenie promieniowaniem jonizującym izotopami różnych pierwiastków, w tym radioaktywnych (np. jod, stront, kobalt, fosfor), generujących promieniowanie o różnym nasileniu. Niestety w obu tych sposobach leczenia mogą pojawić się inkontynencja i problemy ze wzwodem. Istnieje też wiele leków o działaniu hormonalnym – mają one na celu zmniejszenie wydzielania męskich hormonów: androgenów i testosteronu, które stymulują rozrost nowotworu. Leczenie farmakologiczne stosowane jest w zaawansowanym stadium choroby.

Oprócz tradycyjnych, od dawna stosowanych metod leczenia raka istnieją metody alternatywne, często w pełni naturalne, przynoszące coraz lepsze rezultaty. Stosunkowo nową metodą jest immunoterapia polegająca na aktywacji układu odpornościowego, który następnie sam zwalcza nowotwór. Przeciwko antygenom nowotworowym kieruje się przeciwciała monoklonalne, które wzmacniają odpowiedź układu immunologicznego chorego hamującą rozrost raka. Często pomocne okazują się też psychoterapie – coraz częściej zwraca się uwagę na psychologiczne czynniki wywołujące raka. Warto jednak pamiętać, że naturalne sposoby walki z nowotworem powinny jedynie wspomagać tradycyjne leczenie, a nie je zastępować.

Dziedziczna skłonność

Zwiększone ryzyko zachorowalności na raka stercza występuje u mężczyzn, u których choroba występuje rodzinnie. Drugim ważnym czynnikiem jest wiek – znacznie większe prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu jest u mężczyzn po 50. roku życia. Pozostałe czynniki to nieodpowiednia dieta i stresujący tryb życia. Zwiększają one jednak ryzyko wystąpienia każdego rodzaju raka oraz innych chorób cywilizacyjnych. Warto jednak wdrożyć działania profilaktyczne i zadbać o swoje zdrowie, m.in. włączając do codziennego menu pokarmy bogate w witaminy (przede wszystkim C i E), minerały, wśród których szczególnie istotny jest selen. Produkty o wyjątkowym znaczeniu w diecie przeciwnowotworowej stercza to praktycznie wszystkie warzywa i owoce (ze względu na zawartość likopenu, silnego przeciwutleniacza) oraz soja (z uwagi na obecną w niej genisteinę – flawonoid o właściwościach również przeciwutleniających).

Bibliografia

Chwaliński T., Rak stercza – rozpoznanie i leczenie, Borgis Nowa Medycyna 2001, nr 5-6, online: http://www.czytelniamedyczna.pl/3251,rak-stercza-rozpoznanie-i-leczenie.html, dostęp [15.02.2018]

Urban M., Bar K., Rak stercza, Borgis Medycyna Rodzinna 2001, nr 2, s. 69-71, online: http://www.czytelniamedyczna.pl/674,rak-stercza.html, dostęp [15.0.2018]