Stany zapalne, a zdrowie człowieka

Zapalenie to reakcja organizmu na uszkodzone tkanki, której lepiej nie bagatelizować gdyż może przerodzić się w przewlekłe zapalenie.

Czym jest stan zapalny?

Stan zapalny to skomplikowana reakcja obronna organizmu, która ma na celu usunąć czynnik uszkadzający tkankę. Charakteryzuje się gorączką, zaczerwienieniem, bolesnością, obrzękiem i upośledzeniem funkcji danej tkanki. Zapalenie to bardzo potrzebny proces, który stymuluje eliminację drobnoustrojów oraz regenerację ale może być też niebezpieczny zwłaszcza kiedy przerodzi się w stan przewlekły.

Przyczyny powstawania stanu zapalnego i jego mechanizm

Fizjologicznymi przyczynami zapalenia mogą być infekcje bakteryjne i wirusowe oraz uszkodzenia tkanki przy urazach czy oparzeniach ( termicznych i chemicznych). Jednak są również patologiczne przyczyny – mogą one powodować wiele chorób autoimmunizacyjnych czy alergie. Podczas zapalenia nasz układ odpornościowy wytwarza mediatory zapalne takie jak histamina,prostaglandyny, leukotrieny czy interleukiny. Powodują one rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz zwiększenie ich przepuszczalności. Powiększone ukrwienie powoduje szybszy przepływ krwi co wiąże się z podniesieniem temperatury i zaczerwienieniem miejsca zapalnego a zwiększenie przepuszczalności może wywołać jego obrzęk. Ponadto prostaglandyny obniżają również wrażliwość nocyceptorów (receptorów bólu) czyniąc miejsce zapalne bardziej bolesne. Cały ten proces ma ułatwić działanie oraz dotarcie leukocytom i innym składnikom układu odpornościowego w miejsce zapalenia aby unieszkodliwiły one czynnik wywołujący.

Ryzyko związane z zapaleniami

Stanów zapalnych (nieważne czy fizjologicznych czy patologicznych) nie powinno się ignorować ponieważ przewlekłe zapalenie może prowadzić do nowotworu. Kiedy nasz organizm walczy z drobnoustrojami wytwarza reaktywne formy tlenu, które są dla nich szkodliwe. Jednak mogą one też prowadzić do mutacji kancerogennej DNA w szybko dzielących się komórkach. Ponadto podczas zapalenia komórki uszkodzonej tkanki ulegają kompensacyjnemu namnażaniu. Proces ten jest wspomagany licznymi czynnikami wzrostu, które sprzyjają rozwojowi nowotworu.

Leczenie

W przypadku ostrych infekcji, dużych urazów lub przewlekłych chorób należy udać się do specjalisty i z nim skonsultować leczenie. Jednak w przypadku małych urazów, oparzeń lub lekkich infekcji wirusowych zapalenia możemy leczyć popularnymi i sprzedawanymi w większości bez recepty lekami z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), które hamują powstawanie mediatorów zapalnych. Substancje aktywne tych leków to między innymi kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, metamizol czy paracetamol. Trzeba jednak pamiętać o stosowaniu tych leków zgodnie z zaleceniami w ulotce ponieważ ich nieprawidłowe użycie może prowadzić do ciężkich działań niepożądanych.

Fitoterapia

Również wiele roślin ma właściwości przeciwzapalne - rumianek pospolity zawiera olejek lotny, który hamuje wytwarzanie histaminy (jednego z mediatorów zapalnych) dlatego napary z niego łagodzą stany zapalne przewodu pokarmowego, a maści zawierające jego kwiaty sprawdzą się przy zapaleniu skóry czy oparzeniu. Wyciągi i preparaty z liści babki lancetowatej zmniejszają nadmierną przy zapaleniu przepuszczalność naczyń, co pomaga przy zapaleniu jamy ustnej i gardła, a okłady przy zapaleniu spojówek i powiek lub stanach zapalnych sromu. W lecznictwie pediatrycznym często stosowane są preparaty z kwiatu ślazu, który łagodzi stany zapalne jamy ustnej i gardła często połączonych z suchym kaszlem. Aronia zawiera flawonoidy - związki które hamują powstawanie leukotreinów (mediatorów zapalnych) a także uszczelnia przepuszczalne naczynia, dzięki czemu sok z jej owoców jest stosowany przy miażdżycy, cukrzycy czy nadciśnieniu a syrop wpływa na odporność organizmu i działa przeciwgorączkowo.

Podsumowanie

Zapalenie to reakcja organizmu na uszkodzenie tkanki, która charakteryzuje się gorączką, bolesnością, zaczerwienieniem i obrzękiem. Stan taki powodują mediatory zapalne, które zwiększają przepuszczalność naczyń aby układ odpornościowy mógł usunąć szkodliwy czynnik. Zapalenia nie można bagatelizować ponieważ może on prowadzić do nowotworu lub wielu innych schorzeń takich jak miażdżyca, cukrzyca typu 2 czy nawet choroba Alzheimera. Leczenie należy skonsultować ze specjalistą ewentualnie stosować NLPZ bądź preparaty roślinne.

Bibliografia

Kumar V. Abbas A.K. Aster J , Patologia Robbinsa, Wyd. II, Wrocław 2014, roz. 2 s., 33-80; 4 s., 173-232

Bertram G.Katzung, Farmakologia ogólna i kliniczna, Wyd. I, Lublin 2012, roz. 36, s.719-749

Barbara Kowal-Gierczak, Eliza Lamer-Zarawska, Jan Niedowork, Fitoterapia i leki roślinne, Wyd.I, Warszawa 2018, cz.II roz. 4, s.64-71; cz.III roz.6, s.241-282