Prozdrowotne działanie czarnego bzu

Cenne właściwości posiadają kwiaty i owoce czarnego bzu, których tradycyjnie używa się do wyrobów soków oraz syropów.

Bez, a nie lilak

Z nazwą „bez” często kojarzymy przede wszystkim lilaki – ozdobne krzewy o silnie pachnących kwiatostanach w różnych kolorach – od białego przez fioletowy po purpurowy. Z botanicznego punktu widzenia jednak lilaki wcale nie są bzami. W stanie naturalnym w Europie występują natomiast prawdziwe bzy – w tym bez czarny (łac. Sambucus nigra). Jest to krzew rosnący w parkach, lasach i na nieużytkach rolnych. Ma drobne białożółtawe kwiaty zebrane w płaskie baldachy oraz czarne niewielkie owoce o krwistoczerwonym soku.

Zastosowanie kwiatów

Kwiatów czarnego bzu tradycyjnie używa się do wyrobu soków i syropów. W ich składzie znaleźć można wiele flawonoidów, fenolokwasy, triterpeny, sterole oraz olejki eteryczne.

Dzięki tym składnikom kwiaty bzu cechują:
• właściwości antyoksydacyjne – mogą neutralizować wolne rodniki, a przez to zmniejszać prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworów, stanów zapalnych i spowalniać procesy starzenie się organizmu;
• właściwości moczopędne – zastosowanie w zapaleniach dróg moczowych;
• działanie wykrztuśne i napotne – zastosowanie w zapaleniu dróg oddechowych, a także przy grypie i przeziębieniu;
• obniżanie poziomu cukru we krwi – można stosować u pacjentów z cukrzycą;
• właściwości przeciwbakteryjne – ekstrakty z kwiatów mogą być pomocne w zwalczaniu nawet bardzo opornych bakterii, w tym tzw. infekcji szpitalnych.

Zastosowanie owoców

Owoce czarnego bzu zawierają bardzo dużo antocyjanów, które odpowiadają za ich ciemny kolor. Poza tym znajdują się w nich kwasy organiczne, witaminy (przede wszystkim witamina C oraz witaminy z grupy B), a także cukry proste i pektyny. Świeże owoce zawierają poza tym sambunigrynę – substancję potencjalnie toksyczną mogącą wywoływać biegunki, szybko jednak ulegającą rozkładowi podczas suszenia i obróbki termicznej.

Owoce bzu czarnego charakteryzują też:
• właściwości napotne – leczenie grypy i przeziębień;
• właściwości przeciwutleniające – neutralizacja wolnych rodników (pod tym względem działają silniej niż kwiaty);
• właściwości przeciwwirusowe – częściowo przez wzmocnienie układu odpornościowego, a częściowo po prostu przez unieszkodliwianie wirusów;
• właściwości immunomodulujące – zwiększenie aktywności niektórych komórek odpowiedzialnych za odporność organizmu;
• obniżanie poziomu cholesterolu i lipidów we krwi.

Bibliografia

Dawidowicz A. i in., The antioxidant properties of alcoholic extracts from Sambucus nigra L. (antioxidant properties of extracts), LWT – Food Science and Technology 2006, vol. 39, p. 3, s. 308–315, online
Gray A. i in., The traditional plant treatment, Sambucus nigra (elder), exhibits insulin-like and insulin-releasing actions in vitro, The Journal of Nutrition 2000, vol. 130, p. 1, s. 15–20, online
Hearst C. i in., Antibacterial activity of elder (Sambucus nigra L.) flower or berry against hospital pathogens, Journal of Medicinal Plant Research 2010, vol. 4, p. 17, s. 1805–1809, online
Stoilova I. i in., Antioxidant activity of extract from elder flower (Sambucus nigra L.), Herba Polonica 2007, vol. 53, nr 1, s. 45–54, online
Verbenic R. i in., European elderberry (Sambucus nigra L.) rich in sugars, organic acids, anthocyanins and selected polyphenols, Food Chemistry 2009, vol. 114, p. 2, s. 511–515, online
Zielińska-Pisklak M. i in., Bez czarny (Sambucus nigra). Domowy sposób nie tylko na grypę i przeziębienie, Farmakoterapia 2013, vol. 23, nr 6–7, s. 1–4, online