Schorzenia wywoływane przez gluten

Gluten będący białkiem występującym w pszenicy, jęczmieniu i życie powoduje objawy ze strony układu pokarmowego u osób chorych na celiakię.

Dieta bezglutenowa

Gluten jest powszechnie występującym białkiem w nasionach niektórych zbóż, np.: żyta, pszenicy i jęczmienia. Jest on szeroko stosowany w przemyśle spożywczym przy wypiekaniu ciasta czy do produkcji koncentratów przedłużających świeżość produktów. Jednak jest też przyczyną chorób związanych z nieprawidłową reakcją organizmu na nie; te choroby to m.in.: celiakia, choroba Duhringa i nadwrażliwość na gluten.

Celiakia i choroba Duhringa

Celiakia, inaczej choroba trzewna, to autoimmunologiczne schorzenie polegające na trwałej nietolerancji glutenu. Po wstępnym trawieniu gluten rozpada się na mniejsze peptydy, w tym gliadynę, która musi być dalej rozłożona przez specjalny enzym – deaminazę gliadynową. To właśnie przeciwko niej powstają przeciwciała, które niszczą mikrokosmki jelitowe. Ten mechanizm powoduje charakterystyczne objawy celiakii: wzdęcie, biegunkę, utratę masy ciała i jadłowstręt. Choroba Duhringa, czyli opryszczkowe zapalenie skóry, również jest autoimmunologiczną nietolerancją glutenu, ale o manifestacji skórnej. Do objawów zalicza się: swędzące zmiany skórne w postaci pokrzywki, rumienia lub grudek. Przy uszkodzeniu mikrokosmków jelitowych występują również dolegliwości z przewodu pokarmowego, ale nie u wszystkich pacjentów.

Nadwrażliwość na gluten

W przeciwieństwie do celiakii i choroby Duhringa nie jest to autoimmunologiczne schorzenie, chociaż objawy są bardzo podobne do choroby trzewnej. Choć dokładny patomechanizm nie jest jeszcze poznany, to przypuszcza się, że nietolerancja spowodowana jest dużymi rozmiarami cząsteczek glutenu i jego opornością na mechanizm trawienny. Powoduje to niestrawność, poczucie ciężkości, bóle brzucha, wzdęcia i gazy oraz zaparcia.

Dieta

Wszystkie wymienione w tym artykule choroby glutenozależne leczy się całkowitą eliminacją glutenu z jadłospisu. Należy zrezygnować z produktów takich, jak: pieczywo i inne produkty zbożowe, napoje mleczne z dodatkiem słodu jęczmiennego, potrawy panierowane, kawa zbożowa, piwo, ciasta i ciastka upieczone z pszenicy, żyta, jęczmienia lub używać bezglutenowych zamienników. Trzeba jednak podkreślić, że zamiana produktów na zamienniki bezglutenowe bez zmian nawyków żywieniowych może doprowadzić do nadmiernej kaloryczności pokarmów, ponieważ w zamiennikach często jest dużo tłuszczów i cukrów.

Podsumowanie

Gluten jest białkiem nasion zbóż. Ze względu na swoją budowę może wywoływać alergiczną lub niealergiczną nadwrażliwość objawiającą się niestrawnością, wzdęciem, gazami oraz zaparciem lub biegunką. Dla osób cierpiących na choroby glutenozależne rozwiązaniem jest dieta bezglutenowa, w której całkowicie eliminują produkty zawierające to białko.

Bibliografia

Wnęk, Gluten, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów 9.03.2016, online: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/133862,gluten [dostęp: 27.05.2019]

Mikota-Makulska, M. Zegan, K. Leydy, Zasadność stosowania diety bezglutenowej, Medycyna Rodzinna 2017, nr 4, s. 259–264