Estrogeny – żeńskie hormony płciowe
Odgrywają ważną rolę w regulacji pracy żeńskiego układu rozrodczego i przy wykształceniu żeńskich cech płciowych.
Skąd się biorą
Estrogeny to grupa hormonów płciowych, potocznie nazywanych „żeńskimi hormonami płciowymi”. Rzeczywiście odgrywają bardzo ważną rolę w regulacji pracy żeńskiego układu rozrodczego i odpowiadają za wykształcenie żeńskich cech płciowych i utrzymanie ich. Najwięcej hormonu wytwarzają jajniki. Estrogeny występują także u mężczyzn, produkowane są przez jądra. Synteza jest kontrolowana przez hormony tropowe wydzielane przez przysadkę mózgową.
Rodzaje hormonów
Najważniejszym estrogenem jest estradiol. Reguluje on cykl menstruacyjny, a także bezpośrednio wpływa na drugorzędowe cechy płciowe żeńskie, w tym: brak owłosienia na twarzy, utworzenie wykształcenie się gruczołu piersi owego, a także odkładanie się tkanki tłuszczowej w charakterystycznych miejscach. Drugą grupą estrogenów są progestageny, w tym progesteron, którego funkcją jest stymulowanie wzrostu i rozwoju ściany macicy, w przygotowaniu jej do ciąży.
Sztucznie produkowane estrogeny znalazły zastosowanie w lekach antykoncepcyjnych, regulując cykl miesięczny, tak aby nie mogło dojść do zapłodnienia i rozpoczęcia ciąży.
Działanie na skórę
Estrogeny działają nie tylko na układ rozrodczy, również mają duże znaczenie dla skóry i to praktycznie dla wszystkich jej warstw. Wspomagają złuszczanie naskórka, dzięki czemu skóra jest gładka, pobudzają fibroblasty do produkcji kolagenu, co zapewnia skórze sprężystość i zapobiega przed powstawaniem zmarszczek. Poza tym wpływają na koloryt skóry.
Działanie na kości
Wpływają także na tkankę kostną – umożliwiają przedostawanie się jonów wapnia do kości i na zatrzymanie ich w tej tkance. W ten sposób zostaje zachowana prawidłowa gęstość kości. W okresie menopauzalnym, kiedy poziom estrogenów naturalnie spada, może dochodzić do odpływu jonów wapnia z kości i powstania osteoporozy, co powoduje ich łamliwości.
Rola w powstawaniu nowotworów
Estrogeny stymulują wzrost komórek, a także zapobiegają ich apoptozie, czyli kontrolowanemu obumieraniu, jest to mechanizm regulujący cykl menstruacyjny. Jednak ten sam proces może prowadzić do powstawania nowotworów. Sztucznie produkowane estrogeny mogą wpływać niekorzystnie na materiał genetyczny komórek i prowadzić do jego mutacji.
Żeńskie hormony u mężczyzn
Estrogeny powstają także w organizmach mężczyzn i jest to proces naturalny. Dawniej myślano, że to efekt uboczny syntezy testosteronu, jednak obecnie wiadomo już, że estrogeny odgrywają ważną rolę w organizmach mężczyzn – zapobiegają apoptozie komórek w kanalikach nasiennych i wspomagają spermatogenezę, czyli proces powstawania spermy.
Bibliografia
Bakalczuk M. i in., Wpływ hormonalnej terapii zastępczej na kość wyrostka zębodołowego u kobiet w okresie okołomenopauzalnym, Przegląd Menopauzalny 2006 , nr 1, s. 47–50, online.
Foksiński M. i in., Rola estrogenów w procesie karcinogenezy, Współczesna Onkologia 2002, nr 3, s 137–140, online.
Kondarewicz A. i in., Estrogeny w męskim układzie płciowym, Postępy Biologii Komórki 2008, t. 35, nr 4, s. 499–516, online.
Reece J. i in., Biologia Campbella, wyd. 2, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2016, s. 1002–1009.
Zegarska B. i iWoźnika M., Wpływ estrogenu na zmiany zachodzące w skórze, Przegląd Menapauzalny 2007, nr 1, s. 233–238, online.