Remedium na kontuzje i bóle stawów

Żywokost lekarski jest stosowany zewnętrznie na wszelkiego rodzaju złamania kości oraz na różnego typu bóle stawów.

Żywokost lekarski

Jest pospolitą byliną należącą do rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Jego łacińska nazwa to Symphytum officinale. Przez lata uznawano ją za jeden z najskuteczniejszych środków łagodzących bóle stawowo-mięśniowe i dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Odkrycie toksycznego działania tej rośliny wymusiło jednak pewne ograniczania w jej stosowaniu.

Roślina wilgotnych łąk

Żywokost lekarski rośnie na terenie Europy, Azji i Ameryki Północnej. Preferuje stanowiska wilgotne – powszechnie występuje na podmokłych łąkach, nad brzegami rzek, jezior i stawów oraz w okolicach rowów melioracyjnych. Osiąga wysokość do 100 cm, charakteryzuje się: lancetowatymi, ostro zakończonymi liśćmi, fioletowymi (rzadziej kremowymi lub białymi) kwiatami i czarnym, grubym korzeniem. Żywokost lekarski kwitnie od maja do czerwca. Przed kwitnieniem i w jego trakcie można dokonać zbioru – głównym surowcem leczniczym pozyskiwanym z rośliny jest korzeń. W fitoterapii stosuje się również liście żywokostu.

Lecznicze kłącze

Korzeń żywokostu zawiera śluzy, taniny, saponiny, fruktany, kwasy fenolowe (kawowy, salicylowy), triterpeny, pochodne kwasu kawowego (kwas rozmarynowy i litospermowy), sole mineralne (wapń, żelazo, fosfor, mangan, kobalt) i witaminy (B₁, B₂, B₁₂, C). Jedną z najważniejszych substancji aktywnych surowca jest alantoina – działająca przeciwzapalnie i regenerująco. Należy jednak pamiętać, że oprócz związków leczniczych roślina zawiera także toksyczne alkaloidy pirolizydynowe: symfytynę, likopsaminę i intermedynę. Działają one mutagennie, kancerogennie i toksycznie na wątrobę.

Działanie przeciwbólowe i pielęgnacyjne

Żywokost lekarski ma właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe, antyseptyczne, powlekające, ściągające i przeciwkrwotoczne. Wpływa dobroczynnie na skórę – przyspiesza regenerację naskórka, ogranicza zmiany martwicze, stymuluje produkcję kolagenu, nawilża, łagodzi podrażnienia. Znajduje również zastosowanie w leczeniu zwichnięć, obrzęków stłuczeń, krwiaków pourazowych, złamań kości i urazów kręgosłupa. Łagodzi bóle reumatyczne i wspomaga terapię reumatoidalnego zapalenia stawów. Wykorzystuje się go także w kosmetyce i dermatologii, a także poleca do pielęgnacji skóry suchej, wrażliwej, trądzikowej i atopowej.

Dawniej żywokost stosowano zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Ze względu na możliwość zatrucia alkaloidami pirolizydynowymi obecnie nie zaleca się przyjmowania surowca drogą doustną. Można natomiast stosować go miejscowo na skórę, w formie maści czy okładów. Liści rośliny można użyć do przygotowania kąpieli leczniczych.

 Rozwaga w stosowaniu

Według wytycznych Europejskiej Agencji Leków (EMA), Agencji Żywności i Leków (FDA) i Europejskiego Naukowego Stowarzyszenia Fitoterapii (ESCOP) preparatów zawierających wyciąg z korzenia żywokostu nie należy stosować dłużej niż przez cztery–sześć tygodni w ciągu roku. Za bezpieczną dzienną dawkę naskórną alkaloidów pirolizydynowych uznaje się 10–100 µg. Aplikowanie preparatów na uszkodzoną skórę zwiększa wchłanianie związków toksycznych. Przy stosowaniu żywokostu w leczeniu odmrożeń, oparzeń, owrzodzeń czy ran trzeba zachować zatem szczególną ostrożność. Preparatów z rośliny nie powinny wykorzystywać kobiety ciężarne i karmiące.

Bibliografia

Zienkiewicz M., Krauze-Baranowska M., Korzeń żywokostu, Panacea 2015, nr 1 (50), s. 20–22.

Stawarczyk K., Stawarczyk M., Alkaloidy pirolizydynowe, Aptekarz Polski 1.09.2017, online: http://www.aptekarzpolski.pl/2017/09/alkaloidy-pirolizydynowe/ [dostęp: 25.06.2019].

Treben M., Apteka Pana Boga. Porady i praktyka stosowania ziół leczniczych, Warszawa 1980, s. 9–10.

Różański H., Symphytum – żywokost, Rozanski.li, 20.07.2009, online: http://rozanski.li/769/symphytum-zywokost/ [dostęp: 25.06.2019].