Zagrożenia wynikające ze stosowania słodzików

Spożywanie sztucznych substancji słodzących jest niebezpieczne dla zdrowia dlatego nie należy przekraczać zalecanych dziennych dawek.

Ciemna strona słodyczy

Substancje intensywnie słodzące to związki nadające produktom spożywczym słodki smak lub stosowane w słodzikach stołowych. Należą do najczęściej używanych dodatków do żywności, wchodzą w skład m.in.: napojów bezalkoholowych, gum do żucia, dżemów czy deserów. Ich stosowanie zamiast sacharozy jest rekomendowane osobom zmagającym się z cukrzycą i otyłością. Substancje słodzące, zwłaszcza przyjmowane w nadmiarze, mogą jednak stanowić zagrożenie dla zdrowia.

Pozytywne i negatywne oblicze słodzików

Stosowanie sztucznych substancji słodzących jako zamienników sacharozy wynika przede wszystkim z ich niskiej wartości energetycznej i dużej siły słodzącej. Nie powodują one gwałtownych zmian stężenia glukozy i insuliny we krwi. Niektóre słodziki dodatkowo wzmacniają smak i zapach produktów żywnościowych.

Z obserwacji na zwierzętach wynika jednak, że substancje intensywnie słodzące, przyjmowane w dużych dawkach, mogą powodować zmiany w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych, zaburzenia wydzielania i aktywności enzymów, mutacje genetyczne czy uszkodzenia komórek płodu.

W Polsce jako słodziki stosuje się m.in.: acesulfam K, aspartam, kwas cyklaminowy i jego sole (sodową oraz wapniową), neohesperydynę, sacharynę, sukralozę.

Aspartam

Jest najczęściej stosowaną substancją intensywnie słodzącą. W organizmie ulega rozkładowi do kwasu asparaginowego, metanolu i fenyloalaniny. Aspartam odznacza się czystym smakiem, pozbawionym goryczy. Jest 200 razy słodszy od sacharozy. Ma zdolność do wzmacniania innych smaków. Jest jednak nietrwały chemicznie i termicznie oraz słabo rozpuszczalny w wodzie.

Ogrzewanie i długotrwałe przechowywanie aspartamu powoduje zmiany chemiczne, w wyniku których powstaje toksyczna diketopiperazyna. Zagrożenie dla zdrowia stanowi także metanol, będący produktem metabolizmu aspartamu. Ulega on przekształceniu w formaldehyd, wykazujący działanie teratogenne (toksyczne dla zarodka lub płodu) i mutagenne (wywołujące mutacje w komórkach rozrodczych mogą być przekazane potomstwu).

Przyjmowanie aspartamu skutkuje wzrostem stresu oksydacyjnego i nasileniem apoptozy (zaprogramowanej śmierci) komórek. Substancja może również zaburzać równowagę jonową organizmu i wpływać negatywnie na sprawność umysłową.

Ze względu na zawartość fenyloalaniny aspartam nie może być stosowany przez osoby chorujące na fenyloketonurię.

Za bezpieczną dzienną dawkę substancji uznaje się 40 mg/kg m.c.

Acesulfam K

Jest 150-200 razy słodszy od sacharozy. Wyróżnia się dużą stabilnością termiczną, dobrą rozpuszczalnością w wodzie i niską wartością energetyczną (4 kcal/g). Acesulfam K powoduje szybkie i długo utrzymujące się wrażenie słodyczy, jest trwały nawet w kwaśnych napojach.

Substancja ta jest prawie całkowicie wydalana z moczem i nie ulega kumulacji w organizmie. Według Mukherjee i wsp., może jednak powodować uszkodzenia chromosomów i komórek. Bezpieczna dla zdrowia dzienna dawka substancji wynosi 15 mg/kg m.c.

 Sacharyna

Sacharyna jest najstarszą syntetyczną substancją słodzącą. Uważa się, że ma 250–500 razy większą siłę słodzącą od sacharozy. Nie ulega wchłanianiu, jest wydalana z moczem w niezmienionej postaci. Ma nieprzyjemny gorzkawy posmak, co znacznie ogranicza jej stosowanie. Najczęściej używa się jej w mieszaninie z solami cyklaminianu.nowotwo

Sacharyna może przenikać przez łożysko i kumulować się w tkankach płodu, dlatego nie powinny przyjmować jej kobiety w ciąży. U gryzoni duże dawki substancji indukują rozwój raka pęcherza moczowego. Nie potwierdzono jednak podobnego działania u ludzi. Za dopuszczalną dzienną dawkę sacharyny uważa się 5 mg/kg m.c.

Cyklaminian sodu

Spośród sztucznych substancji słodzących jego smak jest najmniej intensywny (jest tylko 30–50 razy słodszy od sacharozy). Odznacza się jednak dużą termostabilnością i dobrą rozpuszczalnością w wodzie. Jest częściowo przyswajany przez organizm. Nie powinny spożywać go kobiety ciężarne ani karmiące. Produktami jego metabolizmu są cykloheksyloaminy, które mogą działać rakotwórczo. Dzienna dawka cyklaminianu sodu nie może przekraczać 7 mg/kg m. c.

Bibliografia

Zdrojewicz Z. Kocjan O., Idzior A., Substancje intensywnie słodzące. Alternatywa dla cukru w czasach otyłości i cukrzycy, Medycyna Rodzinna 2015, nr 2 (18), s. 89–93.

Przygoda B., Słodziki – czy są bezpieczne, Medycyna Praktyczna 10.05.2016, online: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/63310,slodziki-czy-sa-bezpieczne [dostęp: 22.08.2019].

Piątkiewicz P., Maksymiuk-Kłos A., Substancje słodzące – fakty i mity, Podyplomie.pl 19.01.2017, online: https://podyplomie.pl/aktualnosci/04873,substancje-slodzace-fakty-i-mity [dostęp: 22.08.2919].

Świerczek U., Borowiecka A., Feder-Kubis J., Struktura, właściwości i przykłady zastosowań syntetycznych substancji słodzących, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2016, nr 4 (107), s. 15–25.

Myszkowska-Ryciak J., Harton A., Gajewska D. i in., Środki słodzące w profilaktyce i leczeniu otyłości, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych 2010, t. 59, nr 3–4 (288–289), s. 365–374.

Koszowska A., Dittfeld A., Nowak J. i in., Cukier – czy warto go zastąpić substancjami słodzącymi, Nowa Medycyna 2014, nr 1, s. 36–41.

Czajkowska-Mysłek A., Ocena zawartości substancji intensywnie słodzących w słodzikach i tabletkach, Postępy Nauki i Technologii Przemysłu Rolno-Spożywczego 2016, t. 71, nr 1, s. 52–64.

Kozłowska K., Charakterystyka użytkowa i toksykologiczna sztucznych środków słodzących, w: Toksykologia żywności. Przewodnik do ćwiczeń, Brzozowska A. (red.), Warszawa 2004, s. 108–118.

Świąder K., Waszkiewicz-Robak B., Świderski F., Substancje intensywnie słodzące. Korzyści i zagrożenia, Problemy Higieny i Epidemiologii 2011, nr 92 (3), s. 392–396.