Beta-glukan - ważny polisacharyd

Pokarmy zawierające beta-glukan zaliczane są do żywności funkcjonalnej która oprócz efektu odżywczego wywiera korzystny wpływ na zdrowie.

Polisacharyd ważny w profilaktyce chorób cywilizacyjnych

Beta-glukan jest nieskrobiowym polisacharydem zbudowanym z reszt D-glukopiranozowych. Ten polimer D-glukozy ma postać trójwymiarowej cząsteczki długołańcuchowej. Zależnie od pochodzenia może być zbudowany z wiązań: β-(1,3-), β-(1,4-) i β-(1,6-). Jest rozpuszczalną frakcją błonnika pokarmowego, występuje naturalnie w ścianach komórkowych roślin, głównie zbóż (owsa i jęczmienia), traw (bambusa) i niektórych warzyw i owoców. Jego bogatym źródłem są również drożdże Saccharomyces cerevisiae, grzyby, m.in. shiitake (Lentinula edodes), reishi (Ganoderma lucidum),  kordyceps (Cordyceps sinensis), chaga (Inonotus Obliquus)

czy boczniak ostrygowaty; bakterie i algi morskie.

W zależności od pochodzenia cząsteczki beta-glukanu mają różną budowę strukturalną: odmienny kształt, wielkość, stopień jej rozgałęzienia, ilość i rodzaj wiązań, masę cząsteczkową czy rozpuszczalność. Cechy te decydują o różnym stopniu aktywności biologicznej beta-glukanu.

Korzyści prozdrowotne

Najbardziej aktywnymi formami są cząsteczki długołańcuchowe o większej masie cząsteczkowej, zawierające wiązania β-(1,3-) i β-(1,6-), wykazują one pozytywne oddziaływanie na organizm:

1) wspomagają pracę układu immunologicznego – usprawniają aktywność leukocytów, w szczególności makrofagów, komórek żernych i limfocytów T; wpływają na zwiększenie produkcji leukocytów w szpiku kostnym, co w konsekwencji skutkuje wyraźną poprawą odporności nabytej przeciw bakteriom, wirusom i innym patogenom, a także przeciw progresji komórek rakowych;
2) korzystnie wpływają na gospodarkę lipidową, m.in. obniżają poziom trójglicerydów i złego cholesterolu LDL – wynika to ze zdolności beta-glukanu do wiązania kwasów żółciowych oraz ograniczania wchłaniania cholesterolu w jelitach;
3) obniżają stężenie cukru we krwi – ważne dla diabetyków – utrudniając przepływ enzymów trawiennych, spowalniają hydrolizę polisacharydów, co wpływa na stopniowe przyswajanie glukozy, do której są rozkładane, oraz znacznie obniża glikemię poposiłkową;
4) zapobiegają otyłości – zwiększając lepkość pokarmów, opóźniają opróżnianie zawartości żołądka, hamują w ten sposób dalszą absorpcję składników z treści pokarmowej w jelicie cienkim; zmiany te wyraźnie zmniejszają uczucie głodu, co wpływa na redukcję ilości spożywanego pokarmu;
5) regulują pracę jelit, wspomagają detoksykację organizmu – fermentują w okrężnicy, przez co zwiększają masę kałową oraz zawartość w niej wody, co wpływa na poprawę ruchów perystaltycznych jelit i przyspiesza wypróżnienia; ten efekt wspomaga oczyszczanie organizmu z nagromadzonych toksyn i szkodliwych produktów przemiany materii;
6) działają przeciwutleniająco, przez co opóźniają procesy starzenia.

Dieta bogata w beta-glukan

Spożywanie produktów bogatych w beta-glukany ma istotne znaczenie dla zapobiegania i leczenia chorób związanych ze zbyt wysokim poziomem trójglicerydów i cholesterolu, tzn. miażdżycy i dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego, oraz z podwyższonym stężeniem cukru we krwi, czyli cukrzycy i otyłości. Dieta obfitująca w produkty zawierające ten związek efektywnie wspomoże również terapię przeciwnowotworową oraz wpłynie na wyraźną poprawę odporności. Pokarmy zawierające beta-glukan zaliczane są do tzw. żywności funkcjonalnej, czyli takiej, która oprócz efektu odżywczego wywiera korzystny wpływ na poprawę stanu zdrowia i samopoczucia, zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób. Ze względu na udowodnione właściwości czynnościowe beta-glukan stosowany jest nie tylko w przemyśle spożywczym, ale również w kosmetycznym i farmaceutycznym. Na przykład: lentinan izolowany z twardziaka jadalnego, grzyba shiitake , odznaczającego się wyjątkowo dużą zawartością beta-glukanu (220 mg/100 g suchej masy), jest składnikiem leków głównie przeciwnowotworowych.

Bibliografia

Krupińska P., Zegan M., Beta-glukan – wybrane korzyści zdrowotne ze szczególnym uwzględnieniem jego wpływu na gospodarkę lipidową, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2013, nr 2, s. 162–170

Perczyńska A., Marciniak-Łukasiak K., Żbikowska A., Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych 2017, t. 66, nr 3 (316), s. 379–388