Szałwia lekarska - roślina o wielkiej mocy

Udostępnij

Roślina o silnym charakterystycznym zapachu, działająca mocno bakteriobójczo, od tysięcy lat stosowana w medycynie naturalnej.

Szałwia lekarska

Salvia officinalis L. jest wieloletnią rośliną z rodziny jasnotowatych (dawniej wargowych), rośnie w krajach klimatu śródziemnomorskiego. Uprawia się ją obecnie przede wszystkim w Europie i Ameryce Północnej. Używana jest od czasów starożytnych jako przyprawa i roślina lecznicza. Surowcem zielarskim są liście szałwii o intensywnym aromacie. Pozyskuje się z nich olejek eteryczny, zwany szałwiowym, znany również jako dalmatyński. Odbywa się to na drodze destylacji z parą wodną. Proces polega na izolacji substancji stałych i ciekłych, które nie mieszają się z wodą, oraz związków lotnych niemieszających się z parą wodną. Możliwe jest to dzięki działaniu strumienia pary wodnej, pod którego wpływem substancja zawieszona w wodzie przechodzi w stan gazowy. W ten sposób z liści wyodrębnia się lotne olejki eteryczne. Obecnie szałwia jest cenioną przyprawą, składnikiem kosmetyków i suplementów diety oraz ziołem leczniczym.

Substancje czynne biologicznie

Liście szałwii zawierają:

olejki eteryczne (1–2,5%), w tym: tujon (20–40%), kamfer (14–37%), 1,8-cyneol (6–16%);w mniejszych ilościach występują kamfen, borneol, octan bornylu (ok. 5%), α-pinen, linalol, wiridiflorol, humulen, kariofilen, epoksydy dwuhydrokariofilenu;
karnozol – gorzki lakton;
do 8% garbników, do których należą kwas rozmarynowy i jego pochodne (kwas salwianolowy K i L, kwas sagerininowy, kwas melitrynowy A, kwas metylomelitrynowy A, sagekumaryna);
diterpeny (kwas karnozolowy, karnozol);
abietanoditerpeny (rozmanol, galdosol, epirozmanol, rozmadial, atuncenzyna A);
triterpeny (pochodne kwasu ursolowego);
saponiny;
germakranikol;
flawonoidy (luteolina, apigenina, genkwanina, hispidulina, salwigenina, eter metylowy salwigeniny);
kwasy organiczne;
karoten;
polisacharydy;
witaminy A, C i P oraz z grupy B;
sole mineralne (wapń, magnez, potas, sód, cynk, żelazo);
związki żywicowe.

Wszechstronne działanie prozdrowotne

Z uwagi na specyfikę związków zawartych w szałwii lekarskiej znalazła ona zastosowanie w leczeniu licznych dolegliwości. Działa bakteriobójczo, fungistatycznie (hamuje rozwój grzybów), antywirusowo i przeciwpasożytniczo – dzięki temu pomaga w zwalczaniu wywołanych przez drobnoustroje chorób, takich jak:

stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej (afty, pleśniawki), dziąseł i gardła (zapalenie migdałków);
zapalenia górnych dróg oddechowych (nosa, zatok, oskrzeli);
zakażenia narządów płciowych i odbytu;
stany zapalne skóry (grzybice) i oczu (zapalenie spojówek i powiek);
robaczyce w układzie pokarmowym.

Hamując rozwój mikroorganizmów patogennych, szałwia lekarska działa ściągająco oraz pomaga przy zmianach ropnych i wysiękowych skóry, a także ogranicza świąd i zmniejsza opuchliznę (również wywołaną urazami i ukąszeniem owadów). Dodatkowo wykazuje aktywność antyandrogenną i estrogenną oraz działanie przeciwzapalne, dzięki czemu pomaga w walce z: trądzikiem, nadmiernym poceniem się, łojotokiem i łupieżem. Hamowanie aktywności androgenów znajduje również zastosowanie w: leczeniu przerostu gruczołu krokowego, łagodzeniu objawów przekwitania u kobiet (uderzeń gorąca, nadmiernej potliwości, bezsenności i wahań nastrojów), leczeniu łysienia spowodowanego hiperandrogenizmem. Rozkurczowe właściwości szałwii zmniejszają bolesność i obfitość miesiączek. Szałwia normalizuje też pracę układu pokarmowego – działa przeciwskurczowo, pobudza wydzielanie soków trawiennych i żółci oraz reguluje perystaltykę jelit, co wspomaga leczenie stanów skurczowych (bólu brzucha), nieżytów (żołądka i jelit), nudności, biegunek, wzdęć i niestrawności. Jest to roślina działająca moczopędnie i przeciwcukrzycowo. Ponadto poprawia krążenie krwi w skórze i kończynach dolnych, przeciwdziałając tworzeniu się zatorów w naczyniach krwionośnych będących przyczyną żylaków. Szałwia lekarska, dzięki zawartości antyoksydantów, zapobiega rozwojowi wolnych rodników tlenowych, których nadmiar przyczynia się do rozwoju stanów zapalnych, a w konsekwencji – groźnych nowotworów. Przeciwutleniające właściwości mają także zbawienny wpływ na skórę – spowalniają procesy jej starzenia, przez co jest dłużej jędrna i gładka, odpowiednio nawilżona i natłuszczona oraz ma mniej zmarszczek. W układzie oddechowym z kolei szałwia działa wykrztuśnie, rozkurczowo i ściągająco, co ułatwia odkrztuszanie wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych i płucach. Hamuje dokuczliwy kaszel (zarówno wywołany infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi, jak i spowodowany alergią czy astmą). Warty uwagi jest dobroczynny wpływ szałwii na pracę układu nerwowego – przyczynia się do poprawy kondycji psychicznej, wpływa na polepszenie koncentracji oraz efektywnie wspomaga procesy zapamiętywania. Antyoksydacyjne właściwości tej rośliny skutecznie obniżają ryzyko rozwoju choroby Alzheimera – chronią neurony przed degradacją spowodowaną działaniem wolnych rodników.

Wiele postaci fitofarmaceutyku

Warto samodzielnie zasadzić szałwię w ogródku lub w doniczce – zapewni to stały dostęp do świeżych liści. Można z nich sporządzić napar o wielu zastosowaniach – do picia, przemywania skóry, płukania włosów, wykonania lewatywy czy płukania pochwy i odbytu. Z liści można również zrobić nalewkę. Ta lecznicza roślina dostępna jest także w formie suszu oraz w postaci olejku eterycznego. Przeciwwskazaniami do stosowania szałwii są ciąża i karmienie piersią (skutecznie hamuje laktację).

Bibliografia

Zdrojewicz Z. i in., Próby zastosowania szałwii w leczeniu zaburzeń poznawczych i choroby Alzheimera, Postępy Fitoterapii 2015, nr 4, s. 263–267.

Różański H., Szałwia lekarska – Salvia officinalis L. współcześnie, Medycyna dawna i współczesna, maj 2009, online: http://rozanski.li/622/szalwia-lekarska-salvia-officinalis-l-wsplczesnie/ [dostęp 10.01.2019]

Guttman A., Szałwia lekarska. Zastosowanie, działanie i właściwości, Poradnik Zdrowie 6.06.2017, online: https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/apteczka/szalwia-lekarska-zastosowanie-dzialanie-i-wlasciwosci-aa-GX65-7mht-Apcc.html [dostęp 10.01.2019]