Przekwitanie kobiecego organizmu
Menopauza to trwający wiele lat proces, w którym dochodzi do stopniowego wygasania hormonalnej i rozrodczej funkcji jajników.
W powszechnym rozumieniu pojęcia menopauzy i klimakterium są stosowane zamiennie jako określenie przekwitania kobiecego organizmu. Jednak nie jest to do końca słuszne. Z medycznego punktu widzenia, klimakterium to trwający wiele lat proces, dzielący okres reprodukcyjny i starość, w którym dochodzi do stopniowego wygasania hormonalnej i rozrodczej funkcji jajników. Natomiast menopauza to nazwa ostatniej miesiączki w życiu kobiety, po której przez 12 miesięcy nie występuje krwawienie z dróg rodnych oraz nie stwierdza się żadnego patologicznego procesu odpowiedzialnego za zatrzymanie miesiączkowania, np.: głodzenie w anoreksji, przyjmowanie androgenów, zaburzenia czynności przysadki mózgowej.
Menopauza może wystąpić w różnym wieku, najczęściej w przedziale 45-65 lat, a średnio w 50. roku życia. Natomiast jej wystąpienie zależy od wielu czynników, przede wszystkim genetycznych – jeśli u matki menopauza występuje w 52. roku życia, to bardzo prawdopodobne, że u córki również wystąpi w podobnym wieku. Wpływ na wcześniejsze wystąpienie menopauzy ma palenie papierosów oraz utrata jajnika w młodym wieku, natomiast opóźniają ją umiarkowane spożycie alkoholu i przyjmowanie doustnej antykoncepcji.
W wyniku wygasania czynności hormonalnej jajników dochodzi do gwałtownego spadku stężenia estrogenów, co, niestety, wiąże się z wieloma przykrymi objawami. Dolegliwości mogą pojawić się ok. 6–12 miesięcy przed wystąpieniem menopauzy i ustępują w ciągu kolejnych 2–3 lat. Oczywiście, każda kobieta przeżywa klimakterium odmiennie i nie wszystkie objawy muszą występować u jednej osoby. Najczęściej występuje tzw. zespół klimakteryczny: pojawiają się zaburzenia naczynioruchowe – charakterystycznie odczuwane jako uderzenia gorąca lub nocne poty; zawroty i bóle głowy; uczucie mrowienia kończyn oraz zaburzenia psychiczne – nadpobudliwość, lęki, depresja, zaburzenia struktury snu. Uderzenia gorąca wyzwalane są przez gorące posiłki, używki, przebywanie w ciasnych, dusznych pomieszczeniach oraz wilgotny i gorący klimat.
Po kilku latach zespół klimakteryczny ustępuje, jednak to nie koniec niekorzystnych zmian w organizmie kobiety. Przede wszystkim układ sercowo-naczyniowy nie jest już chroniony przez żeńskie hormony płciowe, co doprowadza do rozwoju nadciśnienia, choroby wieńcowej oraz zaburzeń lipidowych, czyli wzrostu stężenia złego cholesterolu LDL. Panie po klimakterium szybciej przybierają na wadze, skóra staje się mniej elastyczna i sprężysta w wyniku utraty kolagenu, pojawiają się zmarszczki. Kości ulegają osłabieniu, często występuje osteoporoza. Poza tym dochodzi do niekorzystnych zmian w układzie moczowo-płciowym w postaci nietrzymania moczu, częstszych zakażeń, suchości pochwy.
Niestety, działania medyczne w tym zakresie są ograniczone. Kobietom, które wyjątkowo źle znoszą przekwitanie, proponuje się hormonalną terapię zastępczą, obarczoną jednak istotnymi działaniami niepożądanymi i musi być stosowana pod ścisłą kontrolą lekarską. W suchości pochwy i dolegliwościach ze strony układu moczowo-płciowego należy stosować miejscowo maści z estrogenami, które znacznie zmniejszają objawy. Zaburzenia nastroju można korygować łagodnymi lekami przeciwdepresyjnymi. W warunkach domowych najlepiej nie dopuszczać do zadziałania czynników wyzwalających złe samopoczucie, uprawiać sport – zapobiega on osteoporozie i pojawieniu się nadprogramowych kilogramów – zdrowo się odżywiać oraz stosować nawilżające kremy na skórę.
Bibliografia
Męczekalski B., Katulski K., Przekwitanie, w: Położnictwo i ginekologia, G. Bręborowicz (red.), t.2, PZWL, Warszawa 2005, s. 131-135.