Czarnuszka siewna (Nigella sativa), inaczej czarny kmin (ang. black cumin) rośnie w południowej Europie, północnej Afryce i południowo-zachodniej Azji. Obecnie powszechnie uprawiana w krajach Morza Śródziemnego oraz w: Indiach, Pakistanie, Syrii, Turcji i Arabii Saudyjskiej.
Należy do rodziny jaskrowatych i osiąga ok. 50 cm wysokości. Kwitnie na jasnoniebiesko lub biało z niebieskawo lub zielonkawo zabarwionymi końcówkami płatków. Po środku kwiatu wyrasta owoc wypełniony dojrzewającymi nasionkami. Po kwitnieniu nasiona osiągają barwę intensywnie czarną i takie właśnie się zbiera.
Używane są jako cenione produkty spożywcze: przyprawa – całe lub zmielone nasiona; mąka – ceniona przez Hebrajczyków jako podstawowe wyżywienie, jak jęczmień czy pszenica; olej jadalny. Są niezwykłym surowcem zielarskim. Ich potencjał leczniczy znano już w starożytnym Egipcie. Do dziś sporządza się z nich napary, nalewki, syropy oraz tłoczy olej. Produkty te od niepamiętnych czasów w południowo-zachodniej Azji i krajach Bliskiego Wschodu należą do najskuteczniejszych i najważniejszych środków leczniczych. Nie bez powodu czarne nasionka nazywane są przez muzułmanów „ziarenkami błogosławieństwa” (Habbatull Barakah).
Imponujący skład
W nasionach czarnuszki zidentyfikowano wiele związków bioaktywnych:
1) oleje :
• 25–40% oleju zawierającego:
– nienasycone kwasy tłuszczowe: 50–60% kwasu linolowego, 20% kwasu oleinowego oraz 3% kwasu eikozadienowego,
– nasycone kwasy tłuszczowe: kwas palmitynowy i stearynowy stanowiące razem 30% oleju,
• 1% lotnych olejków eterycznych, a wśród nich: 30–48% tymochinonu nigellonu, tymochydrochinonu, ditymochinonu, 7–15% p-cymenu, 6–12% karwakrolu, 2–7% 4-terpineolu, 1–4% t-anetolu, α-pinenu, tymolu, karwonu, limonenu i cytronelolu;
2) białka,
3) alkaloidy:
• izochinolinowe (nigellina, nigellimina),
• diterpenowe (nigellamina),
• indazolowe (nigellidyna, nigellicyna),
4) saponiny triterpenowe (melantyna, hederokozyd C oraz α-hederyna),
5) flawonoidy,
6) garbniki,
7) substancje steroidowe (sterole roślinne): 44–54% α-sitosterolu i 7–21% stigmasterolu,
8) żywice,
9) substancje gorzkie,
10) witamina E.
Olej z czarnych nasionek – tłuszcz jadalny i leczniczy
Zarówno kwasy tłuszczowe, olejki eteryczne, jak i związki aktywne biologicznie zawarte są w oleju z nasion czarnuszki. Jest on tłoczony na zimno bez oczyszczania chemicznego. Pozwala to na zachowanie tak wysokiej wartości odżywczej i prozdrowotnej. Niezwykłe efekty farmakologiczne przypisuje się związkom chinonowym, przede wszystkim tymochinonowi. Odpowiadają one za działanie: przeciwdrgawkowe, przeciwutleniające i przeciwnowotworowe, ponieważ zmiatają wolne rodniki tlenowe odpowiedzialne za stany zapalne mogące rozwinąć się w nowotwór; przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, ponieważ skutecznie hamuje wzrost mikroorganizmów chorobotwórczych; przeciwpasożytnicze. Olej z czarnuszki znajduje więc zastosowanie w wspomaganiu leczenia zakażeń wywołanych drobnoustrojami chorobotwórczymi:
• odmiedniczkowe zapalenie nerek wywołane przez bakterie,
• grzybice spowodowane przez grzyby drożdżoidalne,
• schistomatoza, choroba wywołana przez przywry atakujące głownie wątrobę, oraz zakażenia innymi pasożytami, m.in.: tasiemcami (olej z czarnuszki skutecznie niszczy jaja pasożyta) i zarodźcami malarii,
• cytomegalia – hamuje rozwój cytomegalowirusów w śledzionie i wątrobie,
• wirusowe zapalenie wątroby typu C (HCV).
Zapobiegawczo przy wielu schorzeniach i dolegliwościach
Regularne spożycie olej z czarnuszki może zapobiegać różnego rodzaju dolegliwościom oraz schorzeniom:
• wrzodom żołądka i dwunastnicy oraz stanom zapalnym jelit – olej działa gastroochronnie: hamuje wydzielanie soku żołądkowego oraz zwiększa wydzielanie śluzu, co zapobiega uszkodzeniom przewodu pokarmowego;
• chorobom i stanom zapalnym nerek, m.in. powstawaniu kamieni nerkowych;
• zapaleniu płuc, astmie oskrzelowej, obrzękowi pęcherzyków płucnych i innym chorobom dróg oddechowych;
• chorobom i dolegliwościom ze strony układu nerwowego: zmniejsza nadpobudliwość, działa przeciwlękowo, uspokajająco, wyciszająco, przeciwdrgawkowo, wspomaga więc leczenie padaczki, przeciwbólowo, łagodzi bóle: głowy, zębów, mięśni i kręgosłupa, oraz zwiększa odporność na stres i pomaga w walce z bezsennością;
• stanom zapalnym stawów w profilaktyce reumatyzmu i zwyrodnienia stawów;
• osteoporozie – wyraźnie zmniejsza uszkodzenia kości;
• nadciśnieniu tętniczemu, miażdżycy, zawałom serca i udarowi mózgu, dzięki zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNNKT) obniżających poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi;
• cukrzycy – normuje metabolizm węglowodanów i lipidów oraz wydzielanie insuliny;
• anemii – podnosi poziom hemoglobiny i erytrocytów;
• stanom zapalnym i chorobom skóry – m.in. zwalcza brodawki, trądzik, pokrzywkę oraz leczy łuszczycę, egzemę i atopowe zapalenie skóry, oraz jej przesuszeniu, ponieważ WNNKT działają ochronnie na skórę, wygładza ją, przyspiesza gojenie się ran;
• złej kondycji włosów i paznokci – zapewnia odpowiednie nawilżenie i natłuszczenie, tak że stają się lśniące, gładkie i mocne;
• dolegliwościom ze strony układu rozrodczego kobiet: bolesnemu jajeczkowaniu i miesiączkowaniu, zakażeniom dróg rodnych; nasila laktację;
• szkodliwym skutkom promieniowania słonecznego – naturalnym filtrem UV;
• alergii, np. przewlekłemu alergicznemu zapaleniu błony śluzowej nosa.
Ponadto:
• działa ochronnie na komórki wątroby,
• wspiera system immunologiczny, co wyraźnie podnosi odporność,
• powoduje wzrost aktywności przeciwutleniającej w ustroju,
• chroni komórki śledziony,
• poprawia stan oksydacyjny czerwonych krwinek.
Z uwagi na silne działanie antyoksydacyjne oleju z czarnuszki – można go stosować do wspomagania leczenia nowotworów, zwłaszcza żołądka, płuc, trzustki, jelita grubego i żołądka.
