Papryka (łac. Capsicum annuum) jest warzywem jadalnym pochodzącym z Ameryki Południowej i Środkowej. Jadalne są owoce zwane strąkami. W Europie zagościła na stałe pod koniec XV wieku za sprawą Krzysztofa Kolumba, który po odkryciu Ameryki znalazł paprykę w okolicach Peru. Początkowo uprawiana była głównie na Węgrzech i w Hiszpanii, te kraje do dziś są potentatami w uprawie tego warzywa. Nieco później stało się ono popularne również w innych krajach, zwłaszcza tych leżących w basenie Morza Śródziemnego, ale też w Bułgarii, Rumunii, w Czechach, na Słowacji i w Polsce.
Mnogość barw i smaków
Istnieje wiele rodzajów papryki. Wyodrębniono pięć podstawowych gatunków:
• annuum (roczne),
• baccatum (jagodowe),
• chinense (pochodzące z Chin),
• frutescens (owocowe),
• pubescens (omszone).
Gatunki te występują w licznych odmianach charakteryzujących się różnym stopniem ostrości, kolorem (papryka może być czerwona, zielona, żółta, pomarańczowa, brązowa lub fioletowa) i smakiem.
Dzielimy je na:
• papryki ostre (chili), wśród których najpopularniejsze odmiany to: anaheim, cascabel, cayenne, chilaca, chiltepin, datil, de Arbol, fresno, habanero, jalapeño, mirasol, peperoncini, rocoto, santa fe grande, scotch bonnet, serano, tabasco;
• papryki słodkie – ich podstawowe odmiany to: bell, banana, cherry, cubanelle, pimento, poblano, tomato.
Za ostry smak papryki odpowiada kapsaicyna – alkaloid, który oprócz tego, że nadaje papryce piekący smak, ma właściwości prozdrowotne: chroni przed rozwojem nowotworów, reguluje poziom glukozy we krwi oraz normuje wydzielanie insuliny, zapobiegając tym samym cukrzycy, hamuje procesy neurodegeneracyjne, co jest istotne w profilaktyce choroby Alzheimera, zmniejsza ryzyko wystąpienia wrzodów żołądka, działa przeciwbakteryjnie oraz nasila termogenezę i przyspiesza metabolizm, co może być pomocne przy odchudzaniu. Z tych powodów kapsaicynę ekstrahuje się z ostrych odmian papryki i stosuje jako składnik suplementów diety wspomagających spalanie tkanki tłuszczowej.
Wartość odżywcza
Papryka zawiera:
1) białko;
2) tłuszcze;
3) węglowodany;
4) błonnik;
5) witaminy: E, C (w ważącej 200 g papryce jest jej aż 228 mg), prowitaminę A (β-karoten) oraz witaminy z grupy B;
6) biopierwiastki: potas, fosfor, wapń, magnez, sód, żelazo, cynk);
7) związki aktywne biologicznie, będące silnymi antyoksydantami:
• polifenole: luteolina, flawonoidy, kwasy fenolowe, rutyna, antocyjany),
• karotenoidy: β-karoten, kapsantyna, kapsorubina, likopen, luteina.
Substancje te decydują o licznych właściwościach prozdrowotnych papryki. Związki przeciwutleniające unieszkodliwiają nadmiar wolnych rodników krążących w organizmie, spowalniając procesy starzenia się oraz zapobiegając powstawaniu groźnych stanów zapalnych, będących wynikiem stresu oksydacyjnego. Ma to duże znaczenie w profilaktyce i leczeniu chorób cywilizacyjnych: otyłości, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej serca, zawału serca, miażdżycy, udaru mózgu, astmy oskrzelowej, alergii, kamicy nerkowej, próchnicy zębów, wrzodów żołądka i dwunastnicy, osteoporozy, nowotworów, a także dolegliwości psychicznych: nerwicy, depresji, nadpobudliwości, przewlekłego próchnicyciągłego niepokoju.
Antyoksydanty wspomagają układ odpornościowy, zwiększają wydzielanie enzymów odpowiedzialnych za detoksykację organizmu oraz działają przeciwbakteryjnie i antywirusowo. Na szczególną uwagę zasługuje należący do karotenoidów likopen pełniący istotną rolę w profilaktyce chorób układu krążenia. Obniża on poziom trójglicerydów i złego cholesterolu LDL we krwi, co zmniejsza ryzyko wystąpienia miażdżycy oraz ataków i zawałów serca. Składnik ten chroni też przed nowotworami, zwłaszcza: prostaty, płuc, żołądka i szyjki macicy.
Moc kulinarnych możliwości
Paprykę można jeść na wiele sposobów: na surowo ‒ jako składnik surówek, sałatek, past do chleba czy samodzielna przekąska lub dodatek do kanapek; gotowaną, duszoną, pieczoną i grillowaną. Idealnie komponuje się z wszelkiego rodzaju sosami i zapiekankami. Może być nadziewana farszami albo stanowić składnik zup. Nadaje się praktycznie do wszystkich dań: mięsnych, rybnych, warzywnych, z makaronem, ryżem czy ziemniakami. Wysuszona i sproszkowana jest jedną z najpopularniejszych przypraw, dlatego produkowana jest na dużą skalę na całym świecie.
