Kwas foliowy odgrywa kluczową rolę podczas wielu procesów biochemicznych. Jego oddziaływanie na nasz organizm rozpoczyna się już w łonie matki. Niestety, znaczenie kwasu foliowego bywa często niedoceniane. Jakie czynniki zwiększają zapotrzebowanie na tę witaminę? Kto musi zadbać o jej suplementację?
Kwas foliowy, zwany inaczej witaminą B9, B11 lub folacyną, to związek zaliczany do folianów. W swojej grupie wyróżnia się najlepszą przyswajalnością i największą stabilnością biologiczną. Witamina B9 zbudowana jest z kwasu p-aminobenzoesowego, kwasu glutaminowego i zasady pterydynowej. W organizmie człowieka syntezowana jest jedynie w niewielkich ilościach – z udziałem mikroflory jelitowej. Źródłem kwasu foliowego mogą być niektóre produkty żywnościowe (głównie jaja, podroby, drożdże, warzywa liściowe i rośliny strączkowe). Dzienne zapotrzebowanie na ten składnik dla osoby dorosłej wynosi około 400 μg. Warto jednak pamiętać, że zwiększa się ono nawet dwukrotnie w ciąży i podczas karmienia piersią.
Rola w organizmie
Kwas foliowy jest niezbędny do prawidłowego przebiegu podziałów komórkowych. Szczególne znaczenia ma więc dla tkanek, w których zachodzą one z dużą intensywnością (szpik kostny, tkanki płodu). Foliany, jako składniki koenzymów, uczestniczą też w syntezie kwasów nukleinowych i białek oraz przemianach aminokwasów (zwłaszcza homocysteiny). Biorą także udział w procesach krwiotwórczych i tworzeniu otoczki mielinowej włókien nerwowych. Kwas foliowy silnie oddziałuje ponadto na rozwój płodu – znacząco ogranicza ryzyko wad wrodzonych cewy nerwowej u dziecka. Pełni również istotną funkcję w profilaktyce anemii megaloblastycznej, nowotworów (m.in. raka szyjki macicy), chorób neurodegeneracyjnych i sercowo-naczyniowych.
Wskazania do stosowania
Niedobór kwasu foliowego może wynikać z jego niedostatecznej zawartości w diecie, zaburzeń wchłaniania lub upośledzenia przemian. Nie bez znaczenia jest sam sposób przyjmowania folianów. Ich biodostępność w produktach żywnościowych wynosi tylko około 50-80%. Z kolei syntetyczny kwas foliowy, w postaci suplementów, jest przyswajalny niemal w 100%.
Efektywność działania folianów uzależniona jest od właściwej podaży określonych witamin i biopierwiastków. Główną rolę odgrywają w tym przypadku witaminy B12 i C, a także żelazo i cynk. Wchłanianie kwasu foliowego mogą ograniczyć niektóre leki (m.in. aspiryna, ibuprofen, preparaty na bazie glinu i magnezu, antybiotyki, leki przeciwpadaczkowe i przeciwgruźlicze). Na jego niedobry szczególnie narażone są też osoby palące, nadużywające alkoholu oraz cierpiące z powodu chorób zapalnych przewodu pokarmowego (np. Leśniowskiego-Crohna) i zaburzeń wchłaniania (np. towarzyszących celiakii). Suplementacja kwasu foliowego jest zalecana kobietom w wieku rozrodczym (zwłaszcza planującym ciążę, ciężarnym i karmiącym), seniorom (wykazującym zmiany w przewodzie pokarmowym), osobom z podwyższonym poziomem homocysteiny oraz alkoholikom w trakcie terapii odwykowej.
