Występowanie i zastosowanie
Arnika górska (Arnica montana L.) jest rośliną należącą do rodziny astrowatych (Asteraceae). Występuje w Europie na obszarach górskich i podgórskich. Pierwsze wzmianki o stosowaniu arniki w lecznictwie pochodzą już z XII w. Obecnie stosowana jest przede wszystkim jako środek na siniaki, krwiaki i obrzęki. Jest również cenioną rośliną kosmetyczną.
Lecznicze kwiaty
Arnika górska jest byliną, osiągającą wysokość 20-60 cm. Ma pomarańczowożółte kwiaty zebrane w koszyczki i odwrotnie jajowate, naprzeciwległe liście. W Polsce występuje głównie na terenie Sudetów i Karpat. Objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Surowcem leczniczym są suszone koszyczki lub kwiaty arniki, zbierane na początku kwitnienia. Pozyskuje się je z upraw. Ze względu na trudności w uprawie do celów leczniczych wykorzystuje się także pokrewne gatunki, o zbliżonych właściwościach, np. arnikę łąkową (Arnica chamissonis).
Za aktywność farmakologiczną arniki górskiej odpowiadają głównie laktony seskwiterpenowe typu pseudogwajanolidu (helenalina) oraz flawonoidy. Kwiaty arniki zawierają ponadto: kumaryny, diterpeny, poliacetyleny, kwasy polifenolowe (kwas kawowy i jego pochodne), polisacharydy, karotenoidy, olejek eteryczny, alkaloidy.
Właściwości
Arnika górska ma działanie: przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwutleniające, immunomodulujące, przeciwreumatyczne, przeciwzakrzepowe, przeciwbólowe, antyseptyczne.
Na siniaki, krwiaki i obrzęki
Arnika górska stosowana zewnętrznie wspomaga leczenie siniaków, krwiaków, stłuczeń, zwichnięć, obrzęków, oparzeń, czyraków i wyprysków. Znajdująca się w niej helenalina zmniejsza nasilenie stanu zapalnego poprzez hamowanie migracji neutrofili i syntezy prostaglandyn. Ma wpływ na aktywność czynnika transkrypcyjnego NF-kB, który bierze udział w rozwoju stanu zapalnego. Ogranicza tworzenia tromboksanu i agregację płytek – przeciwdziała zakrzepom.
Substancje znajdujące się w ekstrakcie z arniki łatwo wchłaniają się przez naskórek. Wzmacniają ściany naczyń włosowatych, poprawiają mikrokrążenie, zapobiegają przenikaniu osocza do przestrzeni międzykomórkowej i powstawaniu obrzęków, ułatwiają wchłanianie płynu wysiękowego i regenerację uszkodzonych tkanek.
Wyciąg z arniki łagodzi ból wywołany intensywnym wysiłkiem fizycznym i urazami. U osób z chorobą zwyrodnieniową stawów ogranicza sztywność, poprawia ruchomość stawów i zmniejsza ból.
Arnika ma działanie przeciwbakteryjne wobec bakterii Streptococcus sobrinus i Streptococcus mutans – odpowiedzialnych za rozwój próchnicy.
W kosmetyce
Wyciąg z arniki wzmacnia mieszki włosowe i stymuluje wzrost włosów. Łagodzi zaczerwienienia i przebarwienia skóry. Ma działanie antyseptyczne i przeciwgrzybicze. Arnika stosowana jest w kosmetykach do cery naczynkowej, trądzikowej i dojrzałej, preparatach antycellulitowych oraz szamponach przeciwłupieżowych, do włosów przetłuszczających się i osłabionych.
Środki ostrożności
Arniki nie należy stosować na otwarte, rozległe rany i oparzenia III stopnia. Roślina jest silnie uczulająca, dlatego wrażliwe osoby powinny zachować szczególną ostrożność. Przyjmowanie wewnętrzne wymaga konsultacji lekarskiej – może wywołać działania niepożądane: bóle głowy, podrażnienia żołądka, zaburzenia akcji serca, problemy z oddychaniem, podrażnienie gardła, wymioty, biegunki. Arniki nie powinny stosować kobiety ciężarne i karmiące.
