Zaburzenia miesiączkowania u kobiet
Zaburzenia hormonalne i choroby układu rozrodczego mogą być przyczyną braku miesiączki oraz skąpych lub obfitych krwawień.
Mechanizm pojawiania się miesiączki
Cykl miesiączkowy kontrolowany jest przez układ hormonalny, głównie przez 4 hormony: LH i FSH, które wytwarza przysadka mózgowa, oraz estrogen i progesteron produkowane przez jajniki. Na początku cyklu przysadka wydziela hormon folikulotropowy (FH), co pobudza wzrost pęcherzyków jajnikowych, w których znajdują się komórki jajowe. Każdego miesiąca dojrzewa ich kilka naraz, ale tylko jeden z nich, największy, staje się dominujący. Pęcherzyki rozwijają się i zaczynają produkować estrogen stymulujący śluzówkę macicy do rozrastania. Pogrubione ściany macicy są potrzebne do przyjęcia zarodka w razie zapłodnienia. Wysoki poziom estrogenu jest bodźcem dla przysadki do dużego wyrzutu hormonu luteinizującego (LH), odpowiedzialnego za owulację, czyli pęknięcie dominującego pęcherzyka i uwolnienie komórki jajowej do jajowodu. Komórka jajowa jest przesuwana przez rzęski jajowodu w stronę macicy, a pęcherzyk jajnika ewoluuje w ciałko żółte, produkuje progesteron niezbędny do utrzymania rozrośniętej śluzówki macicy i tym samym podtrzymując ciążę. Jednak dzieje się tak tylko wtedy, gdy nastąpiło zapłodnienie. Jeżeli do nie dojdzie do zapłodnienia, to ciałko żółte obumiera, a śluzówka macicy bez stymulacji progesteronem obkurcza się, złuszcza i jest wydalana wraz z komórką jajową – nazywamy to menstruacją. Standardowo cykl miesiączkowy trwa około 28 dni, jednak u niektórych kobiet może być dłuższy lub krótszy. Jeżeli jest regularny i waha się pomiędzy 21–35 dni, to uznaje się go za prawidłowy.
Pierwotny brak miesiączki
Jest to stan, kiedy dziewczyna do 16. roku życia nie miesiączkuje. Jest wiele przyczyn pierwotnego braku miesiączki, mogą to być: dysgenezja gonad, hipoplazja jajników, niewydolność podwzgórza, wrodzony przerost nadnerczy, guz przysadki mózgowej czy wady wrodzone narządów rozrodczych. Aby postawić diagnozę, trzeba przeprowadzić wywiad kliniczny oraz badanie fizykalne, czasami dodatkowe badania obrazowe lub biochemiczne. Ponieważ przyczyn pierwotnego braku miesiączki jest tak wiele nie ma sztywnego schematu diagnozowania.
Wtórny brak miesiączki
To sytuacja, kiedy u kobiety wcześniej prawidłowo miesiączkującej następuje brak miesiączki. Aby stwierdzić wtórny brak miesiączki, musi upłynąć sześć miesięcy bez menstruacji. Przyczynami wtórnego braku miesiączki mogą być zaburzenia czynności osi podwzgórze–przysadka–jajnik lub atrezja macicy, ale najczęściej występuje w wyniku zespołu policystycznych jajników (PCOS). Jest to choroba, w której jajniki kobiety wydzielają za dużo testosteronu i innych androgenów, co całkowicie zaburza równowagę hormonalną cyklu miesięcznego. Innymi objawami PCOS są: trądzik, hirsutyzm (nadmierne owłosienie) oraz rzadkie owulacje lub ich brak, często jest powodem bezpłodności. Diagnozowanie zespołu policystycznych jajników polega na wykonaniu USG ginekologicznego dla sprawdzenia, czy występuje wielotorbielowatość jajników – jeden z objawów tego schorzenia – oraz panelu badań laboratoryjnych, jak poziomy hormonów we krwi.
Obfite miesiączki
Mówimy o nich, kiedy kobieta musi bardzo często wymieniać (co 1-2 godziny) podpaski lub inne środki higieny intymnej. Takie miesiączki są szczególnie niebezpieczne, bo wraz z krwią kobieta traci żelazo, a jego niedobór może prowadzić do anemii. Przyczynami obfitych krwawień mogą być mięśniaki macicy, polipy macicy czy rak trzonu macicy, jednak najczęściej wywołuje je endometrioza. Endometrioza polega na tym, że komórki endometrium (błona śluzowa macicy) występują poza macicą, np. w jajnikach. Wszystkie takie wyspy komórek reagują na zmiany stężenia hormonów we krwi i rozrastają się i krwawią podczas cyklu miesięcznego jak endometrium położone prawidłowo. Powoduje to nie tylko obfite, ale i bardzo bolesne miesiączki, jest też przyczyną bezpłodności lub trudności zajścia w ciążę.
Skąpe miesiączki
Miesiączkę nazywamy skąpą, jeżeli kobieta potrzebuje tylko dwóch dziennie podpasek lub innych artykułów higieny intymnej. Takie miesiączki są charakterystyczne głównie dla kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną powstrzymującą rozrost endometrium. Jeżeli nie występują inne objawy, to jest to sytuacja całkowicie normalna i nie powinna być powodem do niepokoju.
Podsumowanie
Cykl miesiączkowy jest skomplikowanym procesem regulowanym przez wiele hormonów. Jest wiele zaburzeń miesiączkowania, które najczęściej są wywołane przez zaburzenia hormonalne, chociaż przyczynami mogą też być wady genetyczne układu rozrodczego lub inne choroby, np. rak trzonu macicy. Zaburzenia miesiączkowania należy zdiagnozować i leczyć u specjalisty.
Bibliografia
Jarząbek-Bielecka G., Sowińska-Przepiera E., Kędzia A., Kędzia W., Problem zaburzeń miesiączkowania u dziewcząt, Endokrynologia Pediatryczna 2019, nr 66, s. 23–28
Brudkiewicz P., Zaburzenia emocjonalne i psychiczne związane z cyklem miesiączkowym, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów 12.02.2013, online: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/77226,zaburzenia-emocjonalne-i-psychiczne-zwiazane-zcyklem-miesiaczkowym [dostęp: 21.05.2020]
Takemoto D.M., Beharry M.S., What’s normal?Accurately and Efficiently Assessing Menstrual Function, Pediatrics Annals 2015, nr 44, s. 213–217
W tej samej kategorii