Chrom (Cr) jest metalem. Jego nazwa pochodzi od greckiego słowa chroma – kolor, a wzięła się stąd, że ten pierwiastek reaguje z tlenem, tworząc wiele związków, głównie kryształów i minerałów, o różnych barwach, np. brunatnoczarny chromit czy pomarańczowoczerwony krokoit. Sam chrom ma kolor srebrzystoszary z błękitnym połyskiem. Został odkryty przez francuskiego profesora chemii Louisa Nicolasa Vaquellina w 1797 roku.
Znaczenie przemysłowe
Chrom działa antykorozyjnie, dlatego stalowe elementy są pokrywane warstwą chromu, aby zapobiegać korozji (niszczeniu) metalu. Jest też jednym ze składników stali nierdzewnej stosowanej do produkcji samochodów, samolotów, broni, pojazdów wojskowych czy w armaturze łazienkowej i kuchennej, sprzęcie AGD. Jest składnikiem barwników – z minerału krokoitu otrzymuje się żółcień chromową, używaną do malowania pojazdów. Inne pigmenty zawierające chrom to czerwień chromowa i zieleń chromowa (tlenek chromu (III)). W laboratoriach chemicznych stosuje się intensywną zieloną i pomarańczową barwę soli chromu w kolorymetrii i fotochemii.
Udział w procesach życiowych
W organizmach żywych chrom występuje w ilościach śladowych – ok. 6 mg. Odgrywa jednak bardzo istotną rolę, gdyż bierze udział w wielu procesach biologicznych.
Oprócz niacyny, glicyny, kwasu glutaminowego i cysteiny, wchodzi w skład czynnika tolerancji glukozy (GFT – Glucose Tolerance Factor). Jest też składnikiem wielu enzymów trawiennych, z którymi bierze udział w metabolizmie białek, węglowodanów i tłuszczów. Odpowiada za syntezę kwasów tłuszczowych i transport aminokwasów. Zmniejsza zapotrzebowanie organizmu na insulinę przez zwiększenie wrażliwości komórek na ten hormon. Zapewnia to stabilny i odpowiedni poziom glukozy we krwi i ułatwia jej przenikanie do poszczególnych komórek. To z kolei zmniejsza utratę zbyt dużych ilości wapnia usuwanych z organizmu z moczem, zapobiegając w ten sposób m.in. osteoporozie. Ponadto obniża poziom złego cholesterolu (LDL) we krwi, a zwiększa ilość dobrego (HDL). Wszystkie procesy zachodzące z udziałem chromu mają istotny wpływ na zapobieganie i leczenie miażdżycy, chorób serca, cukrzycy i otyłości. Dzięki temu, że przyspiesza spalanie tłuszczów oraz dba o odpowiedni poziom glukozy, znalazł zastosowanie w wielu preparatach wspomagających odchudzanie – prawidłowy schemat zachodzenia procesów metabolicznych zmniejsza apetyt i napady głodu.
Najlepsze źródła w produktach spożywczych
Ten mikroelement występuje w wielu produktach żywnościowych, najwięcej jest go w: kakao w proszku, drożdżach piekarskich, kolbach kukurydzy, kiełkach pszenicy, pełnoziarnistych kaszach, płatkach, razowym chlebie, jabłkach, rybach i owocach morza, wołowinie i chudej wieprzowinie, orzechach włoskich i brazylijskich, jajkach oraz w niektórych warzywach (szpinaku, zielonym groszku, szparagach, sałacie, karczochach, brokułach).
Warto wiedzieć!
Witamina C zwiększa przyswajalność chromu. Wapń, tłuszcze i związki fosforu (zawarte m.in. w wysoko przetworzonej żywności) utrudniają jego wchłanianie. Dieta wysokocukrowa zwiększa ilość chromu wydalanego z moczem.
Objawy niedoboru i nadmiaru
Chrom jest pierwiastkiem, którego odpowiednia ilość dostarczana codziennie jest bardzo ważna dla organizmu, a dobrze zbilansowana i urozmaicona dieta zapewnia prawidłowy jego poziom. Jednocześnie jego nadmiar również może być szkodliwy.
Zapotrzebowanie na chrom wynosi: 0,01– 0,04 mg dziennie dla niemowląt do 6 miesiąca życia; 0,02–0,06 mg dla dzieci od 6 miesiąca do 1 roku życia; 0,02–0,08 mg dla dzieci od 1 roku do 3 lat; 0,03–0,12 mg dla dzieci od 4 do 6 lat oraz 0,05–0,2 mg dla dzieci powyżej 7 lat i osób dorosłych. Większe dawki chromu (0,4–0,6 mg na dobę) potrzebne są w nietolerancji glukozy, w diecie obfitującej w cukier oraz osobom intensywnie ćwiczącym, wykonującym ciężką fizyczną pracę czy cierpiącym na: cukrzycę, zbyt wysoki poziom cholesterolu (LDL) oraz schorzenia nerek i układu pokarmowego.
O niewystarczającej ilości tego pierwiastka w organizmie świadczyć mogą objawy takie, jak: zmęczenie, drażliwość, niepokój i zły nastrój, bóle głowy, nudności czy zwiększony apetyt na słodycze. Nadmiar chromu natomiast utrudnia wchłanianie żelaza i cynku oraz zaburza wydzielanie insuliny. Przedawkowanie chromu możliwe jest tylko w razie suplementacji preparatami z chromem. Tylko odpowiednia dieta chroni przed skutkami jego nadmiaru, a jednocześnie pozwala uzupełniać niedobory tego mikroelementu.
