Kwas elagowy to związek organiczny z grupy kwasów fenolowych. Występuje w tkankach roślinnych w postaci wolnej lub związanej z glukozą – jako garbniki pirogalolowe (elagotaniny, będące estrami poliolu i kwasu heksahydroksydifenowego). Elagotaniny w roztworze wodnym, pod wpływem działania enzymów lub słabych kwasów i zasad ulegają hydrolizie do kwasu heksahydroksydifenowego, a następnie spontanicznej laktonizacji do kwasu elagowego, glukozy i kwasu galusowego. Kwas elagowy wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne, porównywalne z witaminą E lub nawet wyższe, a jego aktywność przeciwutleniająca wzrasta wraz ze stopniem hydrolizy.
Aktywność przeciwnowotworowa i inne uwarunkowania prozdrowotne
Antyoksydacyjne właściwości kwasu elagowego decydują o jego działaniu przeciwzapalnym i przeciwnowotworowym. Jest to najcenniejsza z jego właściwości leczniczych. Badania potwierdziły, że zapobiega powstawaniu nowotworów, a także hamuje rozwój już istniejących zmian, ponieważ:
1) wychwytuje nadmiar wolnych rodników tlenowych odpowiedzialnych za degradację komórek, a tym samym zwiększających ryzyko powstawania stanów zapalnych mogących się rozwinąć w nowotwór;
2) chroni DNA, a łącząc się z nim, zapobiega jego degradacji pod wpływem działania czynników mutagennych, działa ochronnie względem ekspresji genów;
3) hamuje mutagenezę komórek;
4) unieszkodliwia enzymy odpowiedzialne za rozwój i namnażanie się komórek rakowych;
5) wiąże rakotwórcze metale ciężkie;
6) hamuje rozwój nowotworu na wielu etapach;
7) zapobiega wiązaniu się kancerogenów (czynników rakotwórczych) z DNA, co ogranicza rozrost komórek rakowych;
8) chroni komórki przed uszkodzeniem, m.in. ze strony nadtlenku wodoru;
9) sprzyja detoksykacji organizmu: przyspiesza usuwanie szkodliwych substancji chemicznych, kancerogenów, dostających się do ustroju dzięki wspomaganiu syntezy enzymów odtruwających;
10) spowalnia metabolizm kancerogenów przez pobudzenie wydzielania odpowiednich enzymów, przez co działa chemoprotekcyjnie.
Taki typ aktywności kwasu elagowego hamuje rozwój nowotworów: przełyku, okrężnicy, płuc, piersi, trzustki, wątroby i prostaty. Przeciwzapalne działanie wpływa również na ochronę układu sercowo naczyniowego. Pełni więc ważną rolę w prewencji chorób układu krążenia: nadciśnienia, miażdżycy, zawału serca i udaru mózgu. Substancja ta działa korzystnie także na układ kostny, ponieważ zapobiega osteoporozie.
Owoc granatu – szczególne źródło kwasu elagowego
Kwas elagowy występuje w owocach jagodowych, w malinach w ilości 1500 μg/g, truskawkach – 630 μg/g, jeżynach – 1500 μg/g oraz w żurawinie – 120 μg/g, winogronach zależnie od odmiany – 590–1900 μg/g, najwięcej w odmianach ciemnych, orzechach włoskich – 560 μg/g) i orzeszniku jadalnym – 330 μg/g. Przede wszystkim jego bogatym źródłem są owoce granatu. Różne części owoców zawierają odmienne ilości tego związku. Najwięcej jest w skórce i pestkach, korzystniej więc jest spożywać owoce w całości, zwłaszcza maliny, jeżyny, winogrona i nasiona granatu z soczystym miąższem i białą skórką. Warto też sięgnąć po produkty z granatu: sok (również fermentowany), tłoczony na zimno, nierafinowany olej z nasion, wodny wyciąg z owoców czy ekstrakt ze skórki owocu. Na bazie wodnych wyciągów z owoców granatu oraz ekstraktu ze skórki produkowane są kosmetyki, m.in.: kremy, balsamy, szampony czy żele pod prysznic, a cechuje je wysoka zawartość kwasu elagowego. Ekstrakt ze skórki stymuluje produkcję kolagenu w skórze, a wodny wyciąg działa wzmacniająco, regenerująco i nawilżająco. Antyoksydacyjne właściwości kwasu elagowego chronią skórę przed wolnymi rodnikami oraz promieniowaniem UV, co znacznie spowalnia procesy starzenia. Preparaty z owoców granatu dostępne są również w formie suplementów diety. Szczególne znaczenie mają w zapobieganiu miażdżycy naczyń krwionośnych i przeciwdziałaniu oraz wspomaganiu leczenia nowotworów.
