Chrzan pospolity
Chrzan jest niezwykle cenionym warzywem z powodu walorów kulinarnych i właściwości leczniczych. W medycynie ludowej od wieków stosowany jest jako remedium na kłopoty trawienne i infekcje układu oddechowego. Trudno też wyobrazić sobie sporządzanie bez niego kiszonek (np. ogórków) czy wielkanocny stół. Oddziaływanie chrzanu na zdrowie sprawia, że warto sięgać po niego nie tylko od święta.
Chrzan pospolity (Armoracia rusticana) to roślina pochodząca z Europy Wschodniej, zaliczana do rodziny kapustowatych. W Polsce jest powszechnie uprawiany w ogródkach. Na wilgotnych terenach spotkać można go w stanie dzikim.
Substancje prozdrowotne
Częścią jadalną i głównym pozyskiwanym z niego surowcem zielarskim jest korzeń. Zawiera on liczne składniki mineralne (potas, fosfor, wapń, żelazo, siarkę, magnez) i witaminy (głównie wit. C, B1, B2, PP, E i prowitaminę A). Duży wpływ na prozdrowotne właściwości chrzanu mają fitoncydy. Działają one bakteriobójczo, bakteriostatycznie i grzybobójczo.
Właściwości i zastosowanie
Chrzan pobudza wydzielanie soków trawiennych, ułatwia przyswajanie składników pokarmowych oraz usprawnia przemianę materii, może więc pomóc ograniczyć dolegliwości trawienne. Jego bakteriobójcze i wykrztuśne działanie warto wykorzystać w infekcji górnych dróg oddechowych, zapaleniu zatok i przeziębieniu. Okłady z chrzanu mają właściwości rozgrzewające, dlatego przynoszą ulgę w bólach reumatycznych, w reumatoidalnym zapaleniu stawów, nerwobólach, skazie moczanowej. Chrzan można również stosować w celach profilaktycznych, aby wzmocnić odporność organizmu i obniżyć ryzyko rozwoju choroby nowotworowej.
W sztuce kulinarnej chrzan pełni funkcję rośliny przyprawowej i naturalnego środka konserwującego. Używa się go do zabezpieczenia przed zepsuciem mięsa, masła, ryb oraz przetworów. Używa się go do przygotowania ćwikły, sosów i musztard lub stosuje jako przyprawę do dań mięsnych i wędlin. Ze względu na pozytywny wpływ na trawienie warto dodawać chrzan do tłustych potraw.
Przygotowanie domowego chrzanu
Świeżo utarty chrzan jest doskonałym źródłem substancji czynnych. Najlepiej więc przygotować go samodzielnie. Dokładnie obrany i umyty korzeń należy zetrzeć na tarce o drobnych oczkach, a następnie polać sokiem z cytryny lub octem winnym (około 2–3 łyżki na 1/2 kg warzywa), doprawić odrobiną soli i cukru do smaku. Do masy trzeba też dodać kilka łyżek wrzącej wody. Po dokładnym wymieszaniu wszystkich składników przełożyć do słoików i przechowywać przez kilka tygodni. Podstawową wersję chrzanu można wzbogacić dodatkami, np. śmietaną, żółtkami lub burakami.
Utarty chrzan świetnie komponuje się także z miodem i alkoholem, dlatego nadaje się do przygotowania leczniczych syropów oraz nalewek.
Przeciwwskazania
Znajdujący się w chrzanie olejek eteryczny możne podrażniać błony śluzowe przewodu pokarmowego. Warzywa nie powinny zatem jeść osoby cierpiące z powodu stanów zapalnych żołądka bądź jelit oraz choroby wrzodowej. Jest ono również niewskazane w chorobach wątroby i nerek.
