Znaczenie w medycynie

Reishi to jeden z najważniejszych grzybów stosowanych w mykoterapii (leczeniu z zastosowaniem grzybów). Jego właściwości są wykorzystywane w tradycyjnej chińskiej medycynie już od 4 tys. lat. Współczesne badania potwierdzają skuteczność tego grzyba w profilaktyce i terapii wielu chorób, w tym także nowotworowych.

Azjatycki grzyb leczniczy

Lakownica żółtawa (Ganoderma lucidum), znana pod nazwą reishi, jest gatunkiem saprofitycznego grzyba należącego do rodziny lakownicowatych (Ganodermataceae). W stanie naturalnym występuje niezwykle rzadko, głównie na terenie Azji, ale również w Ameryce Północnej, Południowej i Europie. Z tego względu oraz z uwagi na szerokie zastosowanie medyczne grzyby reishi są obecnie uprawiane.

Substancje aktywne

Za biologiczną aktywność grzybów reishi odpowiadają przede wszystkim znajdujące się w nich polisacharydy. Z różnych części grzyba wyizolowano ich ponad dwieście. Polisacharydy stanowią 10–50% s.m. (suchej masy) owocników. Najczęściej mają postać β-glukanów wykazujących działanie immunostymulujące i przeciwnowotworowe.

Za szczególne właściwości reishi odpowiadają także zawarte w nich triterpeny, pochodne lanostanu, m.in. kwasy ganoderowe A-Z, ganoderale A i B, ganoderiole A i B, epoksyganoderiole A-C, kwasy ganolucydynowe A-F i kwasy lucydenowe A-M. Związki te normalizują poziom cholesterolu we krwi, obniżają ciśnienie, ograniczają ból, usprawniają detoksykację, działają przeciwnowotworowo i przeciwutleniająco.

W lakownicy znajduje się adenozyna, która zmniejsza lepkość krwi, usprawnia krążenie, zwiększa zaopatrzenie serca oraz mózgu w tlen.

Zarodniki grzybów są bogate w betainę, kwas stearynowy, kwas kokosowy, kwas lignocerynowy, ergosterol, kwaśną proteazę, β-sitosterol, kwas askorbinowy, a także jony: Mg, Ca, Zn, Fe. W owocnikach znajdują się sterole, mleczany i alkaloidy.

Zastosowanie w profilaktyce i terapii

Ekstrakty z grzybów reishi mogą być stosowane zarówno w ramach profilaktyki, jak i leczenia chorób ostrych oraz przewlekłych. Sprawdzą się też jako uniwersalny środek wzmacniający siły witalne organizmu.

W badaniach Soo (1996) zaobserwowano skuteczność stosowania ekstraktów z tych grzybów (w dawce 500–1000 mg, 3 razy dziennie) w leczeniu migreny, bólów głowy, reumatyzmu, dny moczanowej, nadciśnienia, astmy, cukrzycy. Ekstrakt okazał się przydatny również w przywracaniu sił i energii osobom przewlekle chorym, zwłaszcza cierpiącym na choroby nowotworowe – wykazano jego efektywność w łagodzeniu dolegliwości związanych z chemio- i radioterapią, tj. wypadanie włosów, bezsenność, nudności, spadek apetytu, zapalenie jamy ustnej.

Duże nadzieje budzi możliwość zastosowania reishi w leczeniu nowotworów. W badaniach Slivy, Labarrere i Slivovej (2002) wykazano, że zarodniki i suszone owocniki lakownicy ograniczają ruchliwości komórek raka piersi i prostaty. Stwierdzono ponadto, że hamują one aktywne czynniki transkrypcyjne AP-1 i NK-κB.

Grzyby reishi ograniczają rozwój komórek białaczki, chłoniaka i szpiczaka. Powodują hamowanie szlaków sygnalizacyjnych różnych linii komórek nowotworowych. Mogą być również używane w celu ograniczenia ryzyka nawrotów i przerzutów, przeciwdziałania skutkom ubocznym terapii, poprawy komfortu i wydłużenia życia chorych.

Lakownica ma także korzystny wpływ na układ krążenia. Znajdujące się w niej triterpeny są inhibitorami enzymu konwertazy angiotensyny, przez co wpływają na obniżenie ciśnienia krwi. Hipotensyjne działanie grzyba odnosi się jednak tylko do pacjentów z podwyższonym ciśnieniem. U osób z normalnym lub obniżonym ciśnieniem efekt ten nie występuje. Dodatkowo reishi poprawia krążenie obwodowe, rozszerza naczynia wieńcowe, obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów, likwiduje bóle w klatce piersiowej i zapobiega zaburzeniom rytmu serca. Dzięki adenozynie, jak już wspomniano, grzyb ogranicza agregację płytek krwi i zmniejsza ryzyko zakrzepów, powoduje relaksację mięśni szkieletowych, działa uspokajająco oraz hamuje stymulujące oddziaływanie kofeiny. Grzyb pomaga przedłużyć czas snu i podnieść próg bólu. Znajduje również zastosowanie w profilaktyce zawałów, wylewów, miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca oraz cukrzycy.

Lakownica żółtawa ma ponadto właściwości hipoglikemiczne – podnosi poziom insuliny we krwi. Stymuluje układ odpornościowy, wpływa na zwiększenie produkcji i aktywności limfocytów, makrofagów i cytokin. Ułatwia zwalczanie bakterii (m.in. pneumokoków, streptokoków, stafilokoków), wirusów (m.in. grypy), drożdży i komórek nowotworowych. Ogranicza replikację wirusa HIV, usprawnia usuwanie z organizmu toksyn i ubocznych produktów przemiany materii. Działa przeciwzapalnie i przeciwalergicznie (hamuje wydzielanie histaminy).

Lakownica żółtawa ma także właściwości adaptogenne – zwiększa pobór i zużycie tlenu przez komórki, dzięki czemu podwyższa zdolność radzenia sobie ze stresem, przeciwdziała bezsenności, zawrotom głowy, nudnościom. Grzyb reishi jest szczególnie polecany seniorom jako środek podnoszący sprawność fizyczną i umysłową.

Ekstrakt z lakownicy działa ochronnie na wątrobę. U chorych z wirusowym zapaleniem tego organu typu B normalizuje poziom aminotransferazy.

Do innych schorzeń, przy których można stosować reishi, należą m.in.: artretyzm, zaburzenia pracy przewodu pokarmowego, liszaj rumieniowaty, padaczka, nieżyt i wrzody żołądka.

Z czym warto łączyć reishi

Prozdrowotne działanie reishi mogą wzmocnić niektóre substancje. Zaleca się łączenie tych grzybów z witaminą C, która ułatwia asymilację zawartych w nich polisacharydów. Według Thyagarajan, Zhu i Sliva, łączenie ekstraktów z reishi z zieloną herbatą może hamować migrację komórek nowotworowych.

Środki ostrożności

Reishi obniża krzepliwość krwi, dlatego nie powinny przyjmować go osoby ze skłonnością do krwotoków. Nie należy stosować grzybów dwa tygodnie przed operacjami i po nich. Nie zaleca się ich spożywania kobietom ciężarnym i karmiącym oraz dzieciom. Ostrożność powinny zachować także osoby stosujące leki przeciwcukrzycowe lub obniżające ciśnienie krwi – reishi mogą spotęgować ich działanie.