Schizofrenia
Choroba ta należy do kręgu zaburzeń psychotycznych i polega na nieprawidłowej produkcji neuroprzekaźników w centralnym układzie nerwowym.
Schizofrenia to choroba psychiczna, ale wbrew powszechnej opinii, nie ma nic wspólnego z osobowością mnogą, tzw. rozszczepieniem osobowości. Osobowość mnoga należy do spektrum zaburzeń dysocjacyjnych (inaczej – zaburzeń lękowych), które polegają na rozładowywaniu lęku przez podświadome wytworzenie drugiego „ja”, przejmującego część nieprzyjemnych odczuć – występuje bardzo rzadko. Schizofrenia natomiast należy do kręgu zaburzeń psychotycznych i występuje często – dotyka aż 1% populacji. Najczęściej chorują osoby młode, szczyt zachorowań u mężczyzn przypada na 18–25 lat, u kobiet – 21–30 lat.
Polega na nieprawidłowej produkcji neuroprzekaźników w centralnym układzie nerwowym. W obszarach korowych, odpowiadających za odbieranie i integrację bodźców zewnętrznych, następuje nadmierna produkcja dopaminy i nieadekwatne pobudzenie ośrodków mózgu, co powoduje wystąpienie tak zwanych objawów pozytywnych, czyli halucynacji i urojeń. Natomiast w strukturach kontrolujących odczuwanie i ekspresję emocji oraz popędów dopaminy jest za mało i pojawiają się objawy negatywne, czyli apatia, zaburzenia odczuwania i wyrażania emocji, zubożenie myśli i wypowiedzi.
Można zatem powiedzieć, że w schizofrenii występuje silnie wyrażona przeciwstawność głównych objawów, charakteryzująca się zubożeniem życia emocjonalnego i wewnętrznego przy, nierzadko, bardzo bogatych i rozbudowanych halucynacjach i urojeniach składających się na zespół psychotyczny.
Objawy pozytywne, czyli halucynacje, polegają na tym, że człowiek słyszy i czuje (lub widzi – bardzo rzadko) coś, czego nie ma. Najbardziej typowe są głosy: komentujące zachowanie chorego, nakazujące mu wykonanie konkretnych czynności lub wypowiadające się na jego temat, np.: widzimy cię i słyszymy; nie uciekniesz nam. Urojenia z kolei to myśli, o których prawdziwości chory jest absolutnie przekonany i żadne argumenty nie są w stanie go od nich odwieść. Chory, na przykład, jest przekonany, że właśnie odkrył ogromny spisek służb specjalnych i wszyscy ludzie, których spotyka, to w rzeczywistości tajni agenci śledzący go; mogą pojawiać się urojenia wielkościowe – chory jest przekonany, że jest wybrańcem boga i jego istnienie ma na celu zbawienie ludzkości.
Objawy negatywne, czyli zubożenie życia wewnętrznego, to zaburzenia struktury myślenia i rozkojarzenie wypowiedzi, apatia, tzw. bladość afektu – chory nie wyraża żadnych emocji, mówi o strasznych rzeczach, zupełnie obojętnie, np.: o spisku, śledzeniu, morderstwach. Występuje ambiwalencja, utrudnienie w kontaktach z otoczeniem. Bardzo często pierwszym objawem choroby jest izolacja od otoczenia i załamanie linii życiowej – osoba zwykle towarzyska zamyka się w sobie, przestaje podejmować normalną, codzienną aktywność.
Niestety, choroba jest nieuleczalna i postępuje. Przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Po pierwszym epizodzie psychozy nawrót jest bardzo prawdopodobny. Poza tym występuje coraz większe upośledzenie funkcji emocjonalnych oraz poznawczych, które najczęściej skutkują izolacją i wycofaniem z życia społecznego. Nie ma żadnego sposobu, aby ustrzec się przez schizofrenią. Genetyczna skłonność do zaburzeń psychiatrycznych predysponuje do wystąpienia choroby. Czasami psychozę i ostry atak schizofrenii może wywołać spożycie substancji psychoaktywnych, np.: amfetaminy, LSD.
W leczeniu stosuje się środki działające na receptory dopaminowe – leki te należy przyjmować przez całe życie. Mają działanie uspokajające i wykazują szereg działań niepożądanych, ale niwelują lub znacznie łagodzą objawy choroby i pozwalają na w miarę normalne funkcjonowanie.
Należy pamiętać, że chorzy (poza atakami psychozy) są w całkowicie świadomi swojego stanu. Często są to osoby młode, ambitne, dobrze zsocjalizowane, a wystąpienie schizofrenii oznacza dla nich koniec świata. Chorzy nie są agresywni, nie robią nikomu krzywdy, częściej jednak popełniają samobójstwa. Bardzo ważne jest dla nich wsparcie otoczenia. Dzięki zrozumieniu i towarzystwu bliskich choroba postępuje wolniej, pacjenci czują się lepiej, szybciej wracają do pracy i dobrego funkcjonowania. Niezmiernie istotną częścią leczenia jest edukacja chorego i rodziny.
Bibliografia
Rabe-Jabłońska J., Schizofrenia, w: Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, M. Jarema (red.), PZWL, Warszawa 2011, s. 123–140.