Szparag Asparagus racemosus (shatavari)
Jest rośliną leczniczą, należącą do rodziny szparagowatych (Asparagaceae). W medycynie ajurwedyjskiej zaliczany jest do grupy „Rasayana” – ziół poprawiających ogólne samopoczucie, zwiększających witalność i działających immunostymulująco. Jego nazwa „shatavari” oznacza „ta, która ma 100 mężów” i wskazuje na zdolność rośliny do zwiększania płodności u kobiet oraz regulowania funkcjonowania żeńskiego układu rozrodczego.
Leczniczy korzeń z Indii
A. racemosus występuje w tropikalnych i subtropikalnych rejonach Indii. Rośnie w lasach i na równinach do wysokości 1300-1500 m. Preferuje gleby piaszczyste. Osiąga wysokość 1-2 m. Shatavari ma rozwinięty system korzeniowy. Jego bulwiasty, mięsisty korzeń jest głównym surowcem leczniczym. Rzadziej do celów medycznych wykorzystuje się liście, kwiaty i owoce rośliny.
Substancje czynne
Główną substancją czynną shatavari są saponiny steroidowe (z grupy pochodnych sarsapogeniny). Roślina zawiera również izoflawony, kwertecynę, rutozyd, diosgeninę, fitoekdysteroidy, sitosterol, stigmasterol, polisacharydy. Szparag jest dobrym źródłem niektórych witamin (A, B1, B2, C, E, kwasu foliowego) i minerałów (Mg, P, Ca, Fe).
Źródło fitoestrogenów
Shatavari wykazuje aktywność estrogenną. Działa jako modulator receptora estrogennego. Jego właściwości związane są z obecnością izoflawonów i saponin. Fitoestrogeny znajdujące się w shatavari oddziałują bezpośrednio na receptory estrogenowe, nie powodując zwiększenia poziomu estrogenów endogennych. Mogą wiązać się z receptorami estrogenowymi, jak i przeciwdziałać wiązaniu estrogenów do receptorów – jako ich antagoniści. W okresie rozrodczym blokują dostęp endogennych estrogenów do receptorów. W okresie menopauzy wiążą się z receptorami i naśladują działanie estrogenów.
Kobiecy lek
A. racemosus działa tonizująco na układ rozrodczy kobiet w różnym wieku. Łagodzi dolegliwości związane z bolesnym miesiączkowaniem, PMS i redukuje czynnościowe krwawienia z macicy. Reguluje motorykę macicy, hamuje skurcze indukowane oksytocyną. Działa laktogennie – zwiększa wydzielanie mleka. Reguluje cykl jajnikowy, poprawia folikulogenezę, ogranicza stany zapalne macicy, normalizuje aktywność hormonalną po porodzie, zwiększa libido.
Pomoc przy menopauzie
A. racemosus jest skuteczny w leczeniu dolegliwości związanych z menopauzą, tj. bezsenność, drażliwość, depresja, przyrost masy ciała, uderzenia gorąca, nadmierne pocenie się, kołatanie serca. Może stanowić alternatywę dla hormonalnej terapii zastępczej, wykazującej liczne skutki uboczne.
Shatavari stosowany w okresie okołomenopauzalnym i menopauzalnym zmniejsza ryzyko rozwoju osteoporozy. Jego przyjmowanie zwiększa stężenie wapnia w surowicy, pobudza procesy kościotwórcze i zmniejsza resorpcję kości.
A. racemosus reguluje gospodarkę lipidową i węglowodanową. Wspomaga profilaktykę chorób okresu menopauzalnego: cukrzycy, nadciśnienia, otyłości, chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów estrogenozależnych.
Cenny adaptogen
A. racemosus uznawany jest za adaptogen, który może podwyższyć odporność organizmu na działanie niekorzystnych czynników środowiskowych. Ma właściwości: przeciwutleniające, antystresowe, przeciwwrzodowe, kardioochronne, przeciwbiegunkowe, przeciwbakteryjne, przeciwkaszlowe, przeciwnowotworowe, neuroochronne.
Środki ostrożności
Shatavari może nasilać działanie leków moczopędnych i obniżających poziom cukru we krwi. Badania przeprowadzone na szczurach przez Goela i wsp. (2006) wykazały teratogenne (zaburzające rozwój płodu) działanie ekstraktu z shatavari, dlatego nie zaleca się jego stosowania przez kobiety w ciąży.
